Մորգենթաու – Քաղաքական ռեալիզմի վեց սկզբունքները

Հանս Հոակիմ Մորգենթաու, Քաղաքական հարաբերությունները ազգերի միջև։ Իշխանության և խաղաղության համար մղվող պայքարը, 5-րդ խմբ․, սրբագրված, Նյու Յորք, Ալֆրեդ Ա․ Քնոֆ, 1978, էջ 4-15։

https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/morg6.htm

Քաղաքական ռեալիզմի վեց սկզբունքները

1. Քաղաքական ռեալիզմը ենթադրում է, որ քաղաքականությունը, ինչպես և ընդհանուր առմամբ հասարակությունը, կառավարվում է օբյեկտիվ օրենքներով, որոնք արմատացած են մարդկային բնույթի մեջ: Հասարակությունը բարելավելու համար նախ պետք է հասկանալ այն օրենքները, որոնցով ապրում է հասարակությունը։ Մեր նախապատվությունների համար այս օրենքների գործածումն անիրագործելի է, հետևաբար մարդիկ ձախողման ռիսկի դեպքում են միայն մարտահրավեր նետում դրանց։

Ռեալիզմի տեսությունը, ինչպես համոզված է քաղաքականության օրենքների իրապես գոյություն ունենալու մեջ, այնպես էլ պետք է ընդունի ռացիոնալ տեսության զարգացման հնարավորությունը, որը, այնուամենայնիվ, արտացոլում է այդ օրենքները թերի և միակողմանի կերպով։ Իրապաշտության տեսությունը նաև համոզված է, որ քաղաքական համոզմունքերի մեջ հնարավոր է տարբերակել ճշմարտությունն ու կարծիքը՝ այսինքն այն, ինչ ճշմարիտ է իրապես, որը հիմնավորվում է ապացույցներով և պարզաբանվում է փաստարկով, և այն, ինչ սոսկ սուբյեկտիվ դատողություն է՝ կտրված իրական փաստերից՝ ոգեշնչվելով լոկ կանխակալ կարծիքներից և անիրատեսական մտածողությունից:

Մարդկային էությունը, որում խորը հիմքեր ունեն քաղաքական օրենքները, չի փոխվել, սկսած այն ժամանակվանից, երբ Չինաստանի, Հնդկաստանի եւ Հունաստանի դասական փիլիսոփաները ձգտել են բացահայտել այս օրենքները: Հետևաբար, ո՛չ նորույթը պետք է քաղաքական տեսության մեջ արժանիք համարվի, ո՛չ էլ հնությունը թերություն։ Այն փաստը, որ քաղաքականության տեսությունը, եթե կա այդպիսի տեսություն, որի մասին նախկինում չենք լսել, հակված է ավելի շատ դրա հիմնավորվածության դեմ կանխավարկած ստեղծել, քան օժանդակել դրան։ Եվ ընդհակառակն, այն փաստը, որ քաղաքականության տեսությունը մշակվել է հարյուրավոր կամ, անգամ, հազարավոր տարիներ առաջ, ինչպես օրինակ ուժերի հավասարակշռության տեսությունը, հիմք չի տալիս ենթադրելու, թե այն պետք է լինի հնաոճ և անգործածական: Քաղաքական տեսությունը պետք է ենթարկվի բանականության և փորձառության երկակի փորձությանը։ Նման տեսությունը մերժելը, քանի որ այն ծաղկում է ապրել անցյալ դարերում, նշանակում է ներկայացնել ոչ թե իրատեսական փաստարկ, այլ արդիապաշտական կանխակալ կարծիք, որն անառարկելի է համարում անցյալի հանդեպ ներկայի գերազանցությունը: Նման տեսության վերածնումից զերծ մնալը՝ որպես «նոր միտում» կամ «քմայք», համարժեք է այն ենթադրությանը, թե քաղաքական հարցերում մենք կարող ենք կարծիքներ ունենալ, այլ ոչ թե տիրապետել ճշմարությունների:

Իրապաշտության տեսանկյունից, տեսությունը կայանում է փաստերի հաստատման և բանականության միջոցով դրանց իմաստավորում հաղորդելու մեջ։ Դրանից հետևում է, որ արտաքին քաղաքականության բնույթը կարելի է պարզել միայն իրագործելի քաղաքական գործողությունների և դրանց կանխատեսելի հետևանքների քննության միջոցով: Այսպիսով, մենք կարող ենք պարզել, թե փաստացի ինչ են արել պետական գործիչները, իսկ նրանց գործողությունների կանխատեսելի հետևանքների հիման վրա կարող ենք կարծիք կազմել, թե ինչ նպատակներ են նրանք ունեցել։

Սակայն միայն փաստերն ուսումնասիրելը բավարար չէ։ Արտաքին քաղաքականության փաստերի վրա հաստատված անմշակ նյութին իմաստ հաղորդելու համար, մենք պետք է քաղաքական իրականությանը մոտենանք որոշակի իրատեսական ուրվագծային քարտեզով, որը կառաջարկի մեզ արտաքին քաղաքականության հնարավոր իմաստները: Այլ խոսքերով ՝ մենք մեզ դնում ենք պետական այն գործչի կարգավիճակում, որը որոշակի հանգամանքների ներքո պետք է լուծի արտաքին քաղաքական որոշակի խնդիր: Ուստի, հարց է ծագում մեզ համար, թե որոնք են այն նպատակահարմար տարբերակները, որոնցից այդ պետական գործիչը պետք է ընտրի, որը պետք է լուծի տվյալ խնդիրն այս հանգամանքների ներքո (մշտապես ենթադրելով, որ նա գործում է բանական կերպով), և որն է այդ բանական տարբերակը, որ տվյալ պետական գործիչը, ամենայն հավանականությամբ, կընտրի՝ գործելով այս հանգամանքների ներքո։ Իրական փաստերի և դրանց հետևանքների դեմ հենց այդ իրատեսական վարկածի ստուգումն է, որը տեսական իմաստ է հաղորդում միջազգային քաղաքականության փաստերին։

2. Գլխավոր նշանասյունը, որը քաղաքական ռեալիզմին օգնում է կողմնորոշվել միջազգային քաղաքականության լանդշաֆտում, իշխանության դիտանկյունից որոշվող շահերի հայեցակարգն է: Այս հայեցակարգն ապահովում է բանականության և փաստերի միջև կապը։ Առաջինի դեպքում, այն փորձում է հասկանալ միջազգային քաղաքականությունը, իսկ երկրորդի դեպքում՝ փաստերը։ Բացի այլ ոլորտներից, ինչպես օրինակ տնտեսագիտությունն է (շահի տեսանկյունից սահմանվում է որպես հարստություն), բարոյագիտությունը, գեղագիտությունը կամ կրոնը, այն սահմանում է քաղաքականությունը որպես գործողության և բանականության ինքնավար ոլորտ։ Առանց նման հայեցակարգի, թե՛ միջազգային, թե՛ ներքին քաղաքականության տեսությունը, միանգամայն, անհնարին կլիներ, քանի որ առանց դրա մենք չէինք կարող տարբերակել քաղաքական և ոչ քաղաքական փաստերը, և ոչ էլ կարող էինք անգամ համակարգային կարգուկանոնի որևէ չափանիշ ներմուծել քաղաքականության ոլորտում:

Մենք ենթադրում ենք, որ պետական գործիչները մտածում և գործում են` ելնելով շահերից, որոնք բնորոշվում են որպես իշխանություն, իսկ պատմական փաստերը հաստատում են այդ ենթադրությունը: Այդ ենթադրությունը մեզ հնարավորություն է ընձեռում քննել և կանխատեսել այն քայլերը, ինչպես որ դրանք կային, որոնք նախկին, ներկա կամ ապագա պետական գործիչն է ձեռնարկել կամ պատրաստվում է ձեռնարկել քաղաքական ասպարեզում: Մենք կանխատեսում ենք նրա կողմից վնաս պատճառելու հավանականությունը, երբ նա զեկուցագրում է, մենք ունկնդրում ենք պետական այլ գործիչների հետ նրա խոսակցությունները, մենք անգամ կարդում և կանխագուշակում ենք նրա հենց այդ մտքերը: Մտածելով շահի տեսանկյունից, որը բնորոշվում է որպես իշխանություն, մենք մտածում ենք նույն կերպ, ինչպես ինքը, և որպես անշահագրգիռ դիտորդ, նրա մտքերն ու գործողությունները գուցե ավելի լավ ենք հասկանում, քան հենց ինքը՝ քաղաքական թատերաբեմում գործող անձը:

Շահի հայեցակարգը, որը սահմանվում է որպես իշխանություն, պարտադրում է մտածողական կարգապահություն դիտորդի նկատմամբ, առաջացնում է ռացիոնալ կարգուկանոնություն խնդրո առարկա քաղաքականության մեջ և դրանով իսկ հնարավոր է դարձնում քաղաքականության տեսական մեկնաբանությունը: Բացի այդ, գործող անձի գործունեության մեջ այն ձեռնարկում է իրատեսական կարգուկանոնության և ստեղծում է արտաքին քաղաքականության այն ապշեցուցիչ շարունակականությունը, որի շնորհիվ ամերիկյան, բրիտանական կամ ռուսական արտաքին քաղաքականությունը հանդես է գալիս որպես հասկանալի, ռացիոնալ անընդհատ շարք, լինելով ինքնին ամբողջովին հետևողական, անկախ հաջորդաբար ասպարեզ եկող պետական գործիչների զանազան շարժառիթներից, կամ մտավոր ու բարոյական հատկանիշներից: Այսպիսով, միջազգային քաղաքականության ռեալիզմի տեսությունը զգուշություն է ցուցաբերում երկու հանրածանոթ սխալների, այսինքն՝ և՛ շարժառիթներից, և՛ գաղափարական նախապատվություններից բխող շահագրգռվածությունների հանդեպ։

Արտաքին քաղաքականության հարցերի պատասխանը բացառապես պետական գործիչների շարժառիթներում որոնելը անօգուտ է և խաբուսիկ: Դա ապարդյուն է, քանի որ շարժառիթները հոգեբանական տվյալներից առավել պատրանքային են, որոնց հաճախ անճանաչելիության աստիճանի խեղաթյուրում են ինչպես գործող անձի, այնպես էլ դիտորդի շահերն ու զգացմունքները: Մենք արդյո՞ք իսկապես գիտենք, թե որոնք են մեր սեփական շարժառիթները: Իսկ ի՞նչ գիտենք այլ մարդկանց շարժառիթների մասին։

Բայց եթե նույնիսկ մենք կարողանայինք ներթափանցել պետական գործիչների իրական շարժառիթների մեջ, դրանց իմացությունը մի փոքր կօգներ մեզ արտաքին քաղաքականությունը հասկանալու հարցում, և անգամ հնարավոր է շեղեր մեզ իրականությունից: Դա ճիշտ է, որ պետական գործչի դրդապատճառների մասին իմացությունը կարող է մեզ տալ բազմաթիվ պատասխաններից մեկը, թե որը պետք է լինի նրա արտաքին քաղաքականության ուղղությունը։ Սակայն այն չի կարող մեզ տալ այն միակ բանալին, որով հնարավոր լիներ կանխատեսել նրա արտաքին քաղաքականությունը։ Պատմությունը ցույց չի տալիս ոչ մի ստույգ կամ անհրաժեշտ հարաբերակցություն շարժառիթների որակի և արտաքին քաղաքականության որակի միջև։ Դա այդպես է ինչպես բարոյական, այնպես էլ քաղաքական առումով։

Պետական գործչի բարի մտադրություններից չի կարելի եզրակացնել, որ իր արտաքին քաղաքականությունը բարոյապես գովեստի արժանի կլինի, կամ քաղաքականապես հաջող։ Քննության առնելով նրա դրդապատճառները՝ կարող ենք ասել, որ նա միտումնավոր չի վարի քաղաքականություն, որը բարոյապես սխալ է, բայց մենք նաև ոչինչ չենք կարող ասել դրա հաջողության հավանականության մասին։ Եթե ուզում ենք իմանալ նրա գործողությունների բարոյական և քաղաքական որակները, ապա պետք է ուսումնասիրենք դրանք, այլ ոչ թե նրա շարժառիթները: Որքա՞ն հաճախ է պետական գործիչը գործել՝ մղվելով աշխարհը բարելավելու ցանկությունից, որը հանգեցրել է ավելի վատ արդյունքի: Եվ որքա՞ն հաճախ են նրանք ձգտել որոշակի նպատակի, սակայն հասել են ինչ-որ բանի, որը ոչ ակնկալել են, ոչ էլ ցանկացել:

Նեվիլ Չեմբերլենի խաղաղության քաղաքականությունը, որքանով մենք կարող ենք դատել, ոգեշնչված էր բարի մղումներից: Հավանաբար, նա ավելի քիչ էր շահագրգռված անձնական իշխանության նկատառումներից, քան բրիտանական շատ այլ վարչապետներ: Նա ձգտում էր պահպանել խաղաղությունը և ապահովել բոլոր շահագրգիռ կողմերի երջանկությունը: Թերևս, նրա քաղաքականությունը նպաստեց, որպեսզի Երկրորդ համաշխարհային պատերազմն անխուսափելի դարձնեն և անհամար տառապանքներ պատճառեն միլիոնավոր մարդկանց: Մյուս կողմից, Սըր Ուինսթոն Չերչիլի շարժառիթներն շատ ավելի քիչ էին համաշխարհային բնույթ կրում իրենց գործունեության շրջանակներում: Դրանք շատ ավելի սահմանափակ էին և ուղղված էին դեպի անձնական և ազգային իշխանության։ Այնուամենայնիվ, այդ ցածրորակ շարժառիթներից բխող արտաքին քաղաքականությունն անշուշտ, իր բարոյական և քաղաքական որակներով, լավագույն էր նախորդ վարչապետի վարած արտաքին քաղաքականության համեմատ: Դատելով Ռոբեսպիերի շարժառիթները՝ կարող ենք եզրակացնել, որ նա երբևէ ապրած մարդկանցից ամենաառաքինին էր: Սակայն հենց այդ առաքինության ուտոպիական արմատականությունն էր, որ նրան մղեց ոչնչացնելու իրենից ավելի քիչ առաքինի մարդկանց, իսկ իրեն տարավ կառափնարան ու ոչնչացրեց այն հեղափոխությունը, որի առաջնորդը հենց ինքն էր:

Բարի շարժառիթները երաշխիք են տալիս ի հեճուկս միտումնավոր վատ գործելակերպերի: Սակայն նրանք չեն երաշխավորում իրենց իսկ կողմից ոգեշնչած քաղաքականության բարոյական առաքինությունը և քաղաքական հաջողությունը:

Եթե ուզում եք հասկանալ արտաքին քաղաքականությունը, ապա, հիմնականում, կարևոր է իմանալ ոչ թե պետական գործչի շարժառիթները, այլ արտաքին քաղաքականության հիմքերն ըմբռնելու նրա մտավոր կարողությունը, ինչպես նաև նրա քաղաքական կարողությունը, որի միջոցով իր տիրապետած գիտելիքները վերածում է հաջող քաղաքական գործողության։ Այստեղից հետևում է, որ եթե բարոյագիտությունը ընդհանուր առմամբ գնահատում է դրդապատճառների բարոյական հատկանիշները, ապա քաղաքական տեսությունը պետք է գնահատի մտավոր կարողությունների, կամքի առկայության և գործողության քաղաքական որակները:

Միջազգային քաղաքականության իրապաշտական տեսությունը պետք է նաև խուսափի մեկ այլ հանրածանոթ մոլորությունից, այն է՝ չպետք է հավասարեցնել պետական գործչի արտաքին քաղաքականությունը և նրա փիլիսոփայական կամ քաղաքական համակրանքները՝ առաջինը բխեցնելով երկրորդից: Պետական գործիչները, հատկապես ժամանակակից պայմաններում, սովորություն են դարձնում իրենց արտաքին քաղաքականությունը ներկայացնել իրենց փիլիսոփայական և քաղաքական համակրանքների տեսանկյունից՝ ժողովրդական աջակցություն ստանալու նպատակով։ Այնուամենայնիվ, նրանք Լինքոլնի օրինակով, տարբերակելու են իրենց «պաշտոնական պարտականությունը», որն ստիպում է մտածել և գործել՝ ելնելով ազգային շահերից, իրենց «անձնական ցանկությունից», որի միջոցով տեսնում են իրենց սեփական բարոյական արժեքները և քաղաքական սկզբունքներն աշխարհով մեկ իրականացնելու ձգտումը: Քաղաքական իրատեսությունը ո՛չ պահանջում, և ո՛չ էլ արդարացնում է անտարբերությունը քաղաքական իդեալների և բարոյական սկզբունքների նկատմամբ, սակայն այն իսկապես պահանջում է հստակ տարանջատում կատարել ցանկալիի եւ հնարավորի միջև, այսինքն՝ թե ինչն է ամենուրեք և բոլոր ժամանակներում ցանկալի, և թե ինչն է հնարավոր ժամանակի ու տեղի իրական հանգամանքներում:

Դա հիմնավորում է այն փաստը, որ ամեն մի արտաքին քաղաքականություն չէ, որ հետևել է այդքան իրատեսական, անաչառ և հուզականությունից զուրկ ուղին։ Անհատականության, նախապաշարմունքի, և սուբյեկտիվ նախապատվության պատահական տարրերը և մտածողության և կամքի բոլոր թույլ կողմերը, որոնց ժառանգորդն է մարմինը, պետք է շեղեն արտաքին քաղաքականությունն իր իրատեսական ուղուց: Հատկապես այնտեղ, ուր արտաքին քաղաքականությունն իրականացվում է ժողովրդավարական վերահսկողության պայմաններում, ժողովրդական հույզերն արտաքին քաղաքականության աջակցությանը հանդիսավոր կերպով ուղղորդելու անհրաժեշտությունը չի կարող չթուլացնել ինքնին արտաքին քաղաքականության ռացիոնալությունը (բանականությունը)։ Սակայն արտաքին քաղաքականության տեսությունը, որը ձգտում է բանականության, առայժմ պետք է «կորզի» այդ անբնական տարրերից և ձգտի ստեղծել արտաքին քաղաքականության այնպիսի պատկեր, որը ներկայացնում է փորձառության բանական կողմը, միաժամանակ զերծ մնալով իրատեսությունից կատարվող հնարավոր շեղումներից, որոնց նույնպես կարելի է հանդիպել այդ նույն փորձառության մեջ:

Իրատեսությունից կատարվող շեղումները, որոնք քաղաքական որոշում կայացնողի անձնական քմահաճույքի կամ անձնական հոգեախտաբանության արդյունքը չեն, կարող են պատահական թվալ միայն բանականությանը հարմար դիտանկյունից, բայց նաև ինքնին կարող են լինել անտրամաբանության պարզորոշ համակարգի տարրեր: Միացյալ Նահանգների կողմից Հնդկաչինյան պատերազմի վարումն հնարավոր է համարում այդ հավանականությունը։ Սա մի հարց է, որն արժե ուսումնասիրել․ արդյո՞ք ժամանակակից հոգեբանությունն ու հոգեբուժությունը մեզ տրամադրել են կոնցեպտուալ գործիքներ, որոնք մեզ հնարավորություն կընձեռեին կառուցել անբանական քաղաքականության, այսպես կոչված միջազգային քաղաքականության ախտաբանության հակատեսություն։

Հնդկաչինյան պատերազմի փորձն առաջարկում է հինգ գործոն, որոնց անդրադառնում է այս տեսությունը: Դրանք են. (1) փորձառական աշխարհին բանահյուսական եւ գաղափարախոսական ենթադրություններից ծագող աշխարհի պարզունակ և նախնական պատկեր պարտադրելը, այսինքն՝ փորձի փոխարինումը սնահավատությամբ, (2) Փորձառության հիման վրա աշխարհի այս պատկերը շտկելու մերժումը, (3) արտաքին քաղաքականության ասպարեզում համառությունը, որը բխում է իրականության սխալ պատկերացումից, և բանականության օգտագործումը ոչ թե քաղաքականությունն իրականությանը հարմարեցնելու, այլ իրականությունը վերամեկնաբանելով քաղաքականությանը համապատասխանեցնելու համար, (4) քաղաքական գործիչների ինքնասիրահարվածությունը, որը մեծացնում է մի կողմից իմացության ու քաղաքականության, իսկ մյուս կողմից, իրականության միջև գոյացած ճեղքը, (5) վերջապես, այդ ճեղքը փակելու մղումը, թեկուզ գործողությամբ, սուբյեկտիվ առումով ցանկացած գործողությամբ, որն ստեղծում է ըմբոստ իրականության նկատմամբ վերահսկողություն գործադրելու պատրանք: Ըստ «Ուոլ Սթրիթ Ամսագրի»՝ (1970թ., ապրիլի 3) «Ինչ-որ բան անելու» ցանկությունը թափանցում է կառավարության բարձրագույն մակարդակներ և կարող է ընկճել «ողջախոհության» մյուս խորհուրդը, որը պնդում է, որ Միացյալ Նահանգների իրադարձություններ ստեղծելու ունակությունը չնչին է: Գործունեություն ծավալելու ձգտումը, որպես թերապիա, կարող է հանգեցնել հանդուգն քաղաքականության»:

Տարբերությունը միջազգային քաղաքականության, ինչպես որ այն իրականում կա, և դրանից բխող ռացիոնալ տեսության միջև, նման է լուսանկարի և ներկերով նկարված դիմանկարի միջև առկա տարբերությանը: Լուսանկարը ցույց է տալիս այն ամենը, ինչը կարելի է տեսնել անզեն աչքով: Նկարված դիմանկարը ցույց չի տալիս այն ամենը, ինչը կարելի է տեսնել անզեն աչքով, բայց այն ցույց է տալիս կամ առնվազն ձգտում է ցույց տալ մի բան, որն անզեն աչքը չի կարող տեսնել, այսինքն՝ պատկերված մարդու մարդկային էությունը:

Քաղաքական ռեալիզմը պարունակում է ոչ միայն տեսական, այլև նորմատիվ տարր։ Իրատեսությանը հայտնի է, որ քաղաքական իրողությունը լի է պատահականություններով և համակարգային անտրամաբանական երևույթներով և մատնանշում է դրանց բնորոշ ազդեցությունը, որ նրանք են գործադրում արտաքին քաղաքականության վրա։ Սակայն այն համատեղ դիտարկում է քաղաքական իրողության ռացիոնալ տարրերն ընդգծելու անհրաժեշտությունը սոցիալական ցանկացած տեսություն հետ, հանուն տեսական մեկնաբանության, քանի որ հենց այդ ռացիոնալ տարրերն են, որ քաղաքական իրողությունը հասկանալի է դարձնում տեսության համար։ Քաղաքական ռեալիզմը ներկայացնում է ռացիոնալ արտաքին քաղաքականության տեսական կառուցվածքը, որին փորձառության միջոցով հնարավոր չէ ամբողջությամբ հասնել:

Միևնույն ժամանակ, քաղաքական ռեալիզմը ռացիոնալ արտաքին քաղաքականությունը համարում է լավ արտաքին քաղաքականություն, քանի որ միայն այդ քաղաքականությունն է նվազեցնում ռիսկերը և առավելագույնի հասցնում օգուտները և, հետևաբար, համապատասխանում է ինչպես խոհեմության բարոյական պատվիրանին, այնպես էլ հաջողության քաղաքական պահանջին: Քաղաքական ռեալիզմը ցանկանում է, որ քաղաքական աշխարհի լուսանկարչական պատկերը հնարավորինս նման լինի այդ աշխարհի նկարված պատկերին։ Գիտակցելով լավի, այսինքն՝ ռացիոնալ արտաքին քաղաքականության և իրականում գործող արտաքին քաղաքականության միջև անխուսափելի բացը՝ քաղաքական ռեալիզմը պնդում է ոչ միայն այն, որ տեսությունը պետք է կենտրոնանա քաղաքական իրականության բանական տարրերի վրա, այլ նաև այն, որ արտաքին քաղաքականությունը պետք է լինի բանական՝ նկատի առնելով իր սեփական բարոյական և գործնական նպատակները:

Հետևաբար այն, որ իրական արտաքին քաղաքականությունը չի գործում կամ չի կարող գործել այդ տեսության համաձայն, ոչ մի փաստարկ էլ չի հանդիսանում այստեղ ներկայացրած տեսության դեմ։ Այդ պնդումը սխալ է մեկնաբանում սույն գրքի նպատակը, որը ներկայացնում է ոչ թե քաղաքական իրականության խառնաշփոթ նկարագրությունը, այլ միջազգային քաղաքականության ռացիոնալ տեսությունը։ Բնավ չճանաչելով անհիմն այն փաստը որ, օրինակ, ուժերի քաղաքականության կատարյալ հավասարակշռություն հազիվ թե գտնվի իրականության մեջ, այն ենթադրում է, որ իրականությունը, այդ առումով թերի դրսևորվելով, պետք է ընկալվի և գնահատվի որպես մոտավոր իրողություն իշխող ուժերի հավասարակշռության իդեալական համակարգի համար։

3. Ռեալիզմը գտնում է, որ շահերի վերաբերյալ իր առանցքային հասկացությունը, որը բնորոշվում է որպես իշխանություն, օբյեկտիվ կատեգորիա է, որն ամենուրեք ընդունելի է, սակայն այն չի օժտում այդ հայեցակարգին մի այնպիսի իմաստով, որը կհաստատվեր մեկընդմիշտ: Շահերի գաղափարն իսկապես հանդիսանում է քաղաքականության էությունը և նրա վրա չեն ազդում ժամանակի կամ վայրի հանգամանքները: Ֆուկիդիդի պնդումը, որը բխում է Հին Հունաստանի փորձից, թե «շահերի նույնացումը կապերից ամենաապահովն է թե՛ պետությունների, թե՛ անհատների միջև» XIX դարում արծարծվել է լորդ Սոլսբերիի այն դիտարկման մեջ, որ «դաշինքի միակ կապը, որը տևական է» հանդես է գալիս ազգերի միջև «բախվող շահերի բացակայությամբ»: Դա ընդունվել է որպես համընդհանուր սկզբունք Ջորջ Վաշինգտոնի կառավարության կողմից:

«Մարդկային բնույթի մասին անգամ չնչին իմացությունը մեզ համոզում է, որ մարդկության ճնշող մեծամասնության համար շահն է կառավարման սկզբունքը, և որ գրեթե ամեն մարդ քիչ թե շատ գտնվում է դրա ազդեցության տակ: Հասարակական առաքինության շարժառիթները կարող են որոշ ժամանակ կամ առանձին դեպքերում մարդկանց դրդել, որպեսզի պահպանեն զուտ անշահախնդիր վարքագիծ, բայց դրանք ինքնին բավարար չեն, որպեսզի ստեղծվի հանրային պարտավորությունների որոշակի պարտադրանքի և պարտականությունների մշտատև համապատասխանություն։ Քիչ մարդիկ են ընդունակ հանրային բարօրությանը մշտապես զոհաբերել իրենց անձնական շահերին վերաբերող բոլոր նպատակներն ու օգուտը: Զուր է այս առումով աղաղակել մարդկային բնույթի արատավորության դեմ: Այդպիսին է իրողությունը, ինչն ապացուցվում է յուրաքանչյուր դարաշրջանի և յուրաքանչյուր ազգի փորձով, և մենք պետք է մեծապես փոխենք մարդու էությունը նախքան այլ կերպ գործելը: Ոչ մի ինստիտուտ, եթե այն չի հիմնվում այս սկզբունքների հավանական ճշմարտության վրա, չի կարող հաջողության հասնել»:

Մաքս Վերբերն իր դիտարկման մեջ ծավալել և ադրադարձել է այդ սկզբունքին․

«Ո՛չ թե գաղափարները, այլ շահերն են (նյութական և անիրական), ուղղակիորեն գերիշխում մարդկանց գործողությունները: Սակայն այդ գաղափարներով ստեղծված «աշխարհի պատկերները» շատ հաճախ ծառայել են որպես ուղեփոխ սլաքներ, որոնք ցույց են տալիս այն ուղիները, որոնց վրա էլ շահերի դինամիզմը (շարժունակությունը) շարունակ զարգացնում է գործողությունները»:

Սակայն պատմական որոշակի ժամանակաշրջանում քաղաքական գործողությունը որոշող շահերի տեսակը կախված է քաղաքական եւ մշակութային համատեքստից, որում էլ ձևակերպվում է արտաքին քաղաքականությունը։ Նպատակները, որոնց հետամուտ են լինում պետություններն իրենց արտաքին քաղաքականությամբ, կարող են տնօրինել այն բազմաթիվ նպատակների տիրույթը, որոնց ցանկացած ազգ երբևէ հետամուտ է եղել կամ կարող է հետամուտ լինել։

Նույն դիտարկումներն առնչվում են նաև իշխանության հասկացության հետ։ Դրա բովանդակությունը և օգտագործման եղանակը որոշվում են քաղաքական և մշակութային միջավայրով: Իշխանությունը կարող է ներառել ցանկացած բան, ինչը սահմանում և պահպանում է մարդու վերահսկողությունը մարդու նկատմամբ: Այսպիսով, իշխանությունն ընդգրկում է այն բոլոր սոցիալական հարաբերությունները, որոնք ծառայում են այդ նպատակին, ֆիզիկական բռնությունից մինչև ամենաչնչին հոգեբանական կապերը, որոնց միջոցով մեկ միտքը վերահսկում է մյուսին: Իշխանությունը երկու դեպքում էլ տարածվում է մարդու կողմից մարդու գերակայության վրա, երբ այն կանոնակարգում են բարոյական նպատակներով և վերահսկում են սահմանադրական երաշխիքներով, ինչպես դա գործում է Արևմտյան ժողովրդավարություններում, և երբ այդ իշխանությունն անսանձ և բարբարոսական ուժ է, որը ենթարկվում է միայն սեփական ուժի օրենքներին և իր միակ արդարացումն իր փառաբանումն է:

Քաղաքական ռեալիզմը չի ենթադրում, որ ժամանակակից պայմանները, որոնցում գործում է արտաքին քաղաքականությունը, իրենց ծայրահեղ անկայունությամբ և մեծամասշտաբ բռնության մշտապես առկա սպառնալիքով, չեն կարող փոխվել։ Ուժերի հավասարակշռությունը, օրինակ, իսկապես, բոլոր բազմակարծական հասարակությունների մշտական տարրն է, ինչը քաջ հայտնի էր «Ֆեդերալիստի» հոդվածների հեղինակներին, սակայն այն ունակ է գործել, ինչպես դա գործում է Միացյալ Նահանգներում, հարաբերական կայունության և խաղաղ հակամարտության պայմաններում: Եթե այդ պայմանները ծնող գործոններն ընդօրինակվեն միջազգային ասպարեզում, ապա այնտեղ նույնպես կգերակշռեն կայունության և խաղաղության նմանատիպ պայմանները, ինչպես դա եղել է որոշ ազգերի միջև երկարատև պատմության ընթացքում։

Այն, ինչը ճիշտ է միջազգային հարաբերությունների ընդհանուր բնույթի մասին, ճիշտ է նաև ազգային պետության վերաբերյալ՝ որպես ժամանակակից արտաքին քաղաքականության վկայակոչման գագաթնակետ։ Մինչդեռ իրապաշտն իսկապես գտնում է, որ շահը մշտական չափանիշ է, որով պետք է գնահատվեն և առաջնորդվեն քաղաքական գործողությունները, շահերի և ազգային պետության միջև գործող ժամանակակից կապը պատմության արդյունք է և, հետևաբար, հակված է վերանալ պատմության ընթացքում: Իրատեսական դիրքորոշման մեջ ոչինչ չի հակասում այն ենթադրությանը, որ քաղաքական աշխարհի ներկայիս բաժանումը ազգային պետությունների միջև, կփոխարինվի բոլորովին այլ բնույթ կրող ավելի մեծ միավորներով, որոնք ավելի համաքայլ կընթանան ժամանակակից աշխարհի տեխնիկական հնարավորությունների և բարոյական պահանջների հետ:

Ամենակարևոր հարցի դեպքում, թե ինչպե՞ս է պետք վերափոխել ժամանակակից աշխարհը, իրատեսը կապերը խզում է (հրաժարվում է) մտքի այլ դպրոցներից։ Իրատեսը համոզված է, որ այդ վերափոխմանը կարելի է հասնել միայն մշտապես գործող ուժերի կողմից իրականացվող հմուտ մանիպուլիացիաների միջոցով, որոնք ձևավորել են անցյալը, ինչպես և կձևավորեն ապագան: Իրապաշտին չենք կարող համոզել, որ կարող ենք առաջացնել վերափոխում՝ քաղաքական իրականությանը դիմադրելով, որն ունի վերացական իդեալով իր սեփական օրենքները, որը հրաժարվում է հաշվի առնել այդ օրենքները։

4. Քաղաքական ռեալիզմը գիտակցում է քաղաքական գործողության բարոյական նշանակությունը։ Այն նաև լավատեղյակ է բարոյական պատվիրանների և հաջող քաղաքական գործողության պահանջների միջև առկա անխուսափելի լարվածությունից։ Եվ այն մտադիր չէ կոծկել ու վերացնել այդ լարվածությունը, և այդպիսով խճճել և՛ բարոյական և՛ քաղաքական հարցերը՝ ստեղծելով այնպիսի տպավորություն, կարծես թե քաղաքականության բացարձակ փաստերը բարոյապես ավելի գոհացուցիչ են, քան իրականում կան, իսկ բարոյական օրենքներն ավելի քիչ են խիստ, քան գործում են իրականում։

Իրատեսությունը պնդում է, որ համընդհանուր բարոյական սկզբունքները չեն կարող կիրառվել պետությունների գործողությունների նկատմամբ իրենց տեսական համընդհանուր ձևակերպումներով, բայց դրանք պետք է զտվեն՝ անցնելով ժամանակի և վայրի կոնկրետ հանգամանքների միջով: Անհատն իր համար կարող է ասել. «Fiat justitia, pereat mundus (Թող արդարադատությունը կայանա, նույնիսկ եթե աշխարհը կործանվի)», բայց պետությունն իրավունք չունի դա ասել նրանց անունից, ովքեր գտնվում են իր խնամքի տակ: Ե՛ւ անհատը, և՛ պետությունը պետք է քննեն քաղաքական գործողությունները՝ համաձայն համընդհանուր բարոյական սկզբունքների, ինչպիսին է օրինակ ազատության սկզբունքը: Սակայն, եթե անհատը բարոյական իրավունք ունի զոհաբերելու իրեն հանուն այդպիսի բարոյական սկզբունքի, ապա պետությունն իրավունք չունի թույլ տալ, որ ազատության խախտմանը վերաբերող բարոյական դատապարտումը խոչնդոտի պետության քաղաքական գործունեությանը, որն իր հերթին ոգեշնչված է ազգային գոյատևման բարոյական սկզբունքից: Չի կարող լինել քաղաքական բարոյականություն առանց խոհեմության, այսինքն՝ առանց առերևույթ բարոյական գործողության քաղաքական հետևանքները հաշվի առնելու: Ուստի, իրատեսությունը համարում է, որ խոհեմությունը քաղաքական այլընտրական գործողությունների հետևանքների կշռադատումն է, բարձրագույն առաքինությունը քաղաքականության մեջ։ Ընդհանուր առմամբ, բարոյագիտությունը դատում է գործողությունը, երբ բարոյական օրենքը համապատասխանում է դրան: Իսկ քաղաքական բարոյագիտությունը գործողությունը դատում է ըստ նրա քաղաքական հետևանքների: Դասական և միջնադարյան փիլիսոփայությունը գիտեր դա, ինչպես և Լինքոլնը, երբ ասում էր::

«Ես անում եմ լավագույնը, որը ես գիտեմ թե ինչպես անել դա, և ես մտադիր եմ շարունակել դա մինչև վերջ։ Եթե արդյունքը լավ ստացվի, ապա իմ դեմ ասվածները ոչինչ չեն նշանակի: Եթե արդյունքը սխալ լինի, ապա եթե անգամ տասը հրեշտակներ էլ երդվեն, որ ես ճիշտ եմ եղել, դա ոչ մի ազդեցություն էլ չի ունենա»:

5. Քաղաքական ռեալիզմը հրաժարվում է որոշակի ազգի բարոյական ձգտումները նույնացնել այն բարոյական օրենքների հետ, որոնք կառավարում են ամբողջ աշխարհը: Ինչպես որ այն տարբերակում է ճշմարտությունը և կարծիքը, այնպես էլ տարբերակում է ճշմարտությունը և կռապաշտությունը: Բոլոր ազգերը ենթարկվում են գայթակղության, և նրանցից քչերն են կարողացել երկար դիմակայել գայթակղությանը, որպեսզի օժտեն իրենց սեփական որոշ ձգտումներն ու գործողություններն ամբողջ աշխարհի բարոյական նպատակներով: Մի բան է իմանալ, որ ազգերը ենթարկվում են բարոյական օրենքին, մինչդեռ մեկ այլ բան է ձևացնելը, թե իբր հաստատ գիտենք, թե ազգերի փոխհարաբերություններում ինչն է լավը և ինչն է վատը: Մի հսկայական տարբերություն կա այն հավատքի, որ բոլոր ազգերը գտնվում են մարդկային բանականության համար անըմբռնելի Աստծո դատաստանի ներքո, և այն աստվածհայհոյալից համոզմունքի միջև, իբր Աստված միշտ սատարում է մեկին, և ինչ որ ուզի այդ մեկը, հնարավոր չէ, որ չկամենա նաև Աստված:

Բարոյապես աններելի է անհոգաբար նույնացնել որոշակի ազգայնամոլությունն ու նախախնամության խորհուրդները, քանզի դա գոռոզության այն նույն մեղքն է, որի մասին հունական ողբերգակներն ու աստվածաշնչյան մարգարեները զգուշացնում էին կառավարողներին և կառավարվողներին: Այդ հավասարեցումը նաև քաղաքականապես կործանարար է, քանզի հավանական է, որ այն առաջացնի դատողությունների խեղաթյուրում, ինչը խաչակրաց մոլեգին կուրությամբ կկործանի ազգեր և քաղաքակրթություններ՝ հանուն բարոյական սկզբունքի, գաղափարի, կամ ինքնին Աստծո:

Մյուս կողմից, հենց իշխանության տեսանկյունից սահմանված շահի հայեցակարգն է, որ փրկում է մեզ ինչպես բարոյական ծայրահեղությունից, այնպես էլ քաղաքական հիմարությունից: Քանի որ, եթե մենք ուշադրություն դարձնենք բոլոր ազգերին, ներառյալ մեր սեփականը, որպես քաղաքական միավորներ, որոնք հետապնդում են իշխանության դիտանկյունից սահմանված իրենց համապատասխան շահերը, ապա մենք կարող ենք բոլորին ըստ արժանվույն գնահատել: Մենք կարող ենք դատել մյուս ազգերին, այնպես ինչպես մենք կդատեինք մեր սեփական ազգը։ Նրանց դատելով այս եղանակով՝ մենք, ուստի, հակված ենք հետապնդել այնպիսի քաղաքականություն, որը հարգանք կցուցաբերի մյուս ազգերի շահերի նկատմամբ՝ ընթացքում պաշտպանելով և առաջ շարժելով մեր սեփական շահերը: Քաղաքականության մեջ չափավորությունը չի կարող չանդրադառնալ բարոյական դատողությունների չափավորության վրա։

6. Այսպիսով, քաղաքական ռեալիզմի և մտքի այլ դպրոցների միջև տարբերությունը իրական է և խորը։ Որքան էլ շատ սխալ ընկալվի և սխալ մեկնաբանվի քաղաքական ռեալիզմի տեսությունը, չի կարելի ժխտել քաղաքական հարցերի նկատմամբ նրա առանձնահատուկ բանական եւ բարոյական վերաբերմունքը։

Ինտելեկտուալ առումով, քաղաքական ռեալիստը պահպանում է քաղաքական ոլորտի ինքնուրույնությունը, ինչպես տնտեսագետը, իրավաբանը, բարոյագետը պահպանում են իրենց ոլորտների ինքնուրույնությունը։ Նա մտածում է շահի տեսանկյունից, որը բնորոշում է որպես իշխանություն, ինչպես տնտեսագետն է շահը դիտարկում որպես հարստություն, իրավաբանը՝ գործողությունների համապատասխանություն իրավական կանոններին, իսկ բարոյագետը՝ գործողությունների համապատասխանություն բարոյական սկզբունքներին: Տնտեսագետը հարցնում է, «Ինչպե՞ս է այս քաղաքականությունն ազդում հասարակության կամ նրա մի մասի բարեկեցության վրա»: Փաստաբանը հարցնում է. «Այս քաղաքականությունն արդյո՞ք համապատասխանում է իրավական կանոններին»: Բարոյագետը հարցնում է. «Այս քաղաքականությունն արդյո՞ք համապատասխանում է բարոյական սկզբունքներին»: Իսկ քաղաքական ռեալիստը հարցնում է. «Ինչպե՞ս է այս քաղաքականությունն ազդում ազգի պետական իշխանության վրա» (կամ դաշնային կառավարության, կոնգրեսի, կուսակցության, գյուղատնտեսության վրա):

Քաղաքական ռեալիստը, բացի քաղաքական նորմերից, նաև քաջատեղյակ է մտքի չափանիշների գոյության և պատշաճության մասին: Որպես քաղաքական ռեալիստ, նա չի կարող այդ մյուս չափանիշները չստորադասել քաղաքականության նորմերին։ Եվ նա խզում է կապերը մտքի մյուս դպրոցներից, երբ նրանք հարկադրում են այլ ոլորտներին հատուկ մտքի չափանիշներ քաղաքականության ոլորտի վրա: Հենց այստեղ է, որ քաղաքական ռեալիզմը չի համաձայնվում միջազգային քաղաքականության նկատմամբ «օրինապաշտական-բարոյական մոտեցման» հետ։ Այն, որ այս հարցը, ինչպես պնդում են, պարզապես երևակայության արգասիքը չէ, այլ թափանցում է մինչև բանավեճի բուն էությունը, կարելի է ցույց տալ բազմաթիվ պատմական օրինակներով: Երեք օրինակը բավարար կլինի սույն տեսակետը հիմնավորելու համար:

1939 թվականին Խորհրդային Միությունը հարձակվեց Ֆինլանդիայի վրա։ Այս գործողությունը Ֆրանսիային և Մեծ Բրիտանիային կանգնեցրեց երկու խնդրի առջև, որից մեկն իրավական էր, իսկ մյուսը՝ քաղաքական: Արդյո՞ք այդ գործողությունը խախտել է Ազգերի լիգայի կանոնադրությունը, և եթե այո, ապա ի՞նչ հակամիջոցներ պետք է ձեռնարկեին Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան: Իրավական հարցին կարելի էր հեշտությամբ դրական պատասխանել, քանի որ ակնհայտ էր, որ Խորհրդային Միությունն արել էր այն, ինչն արգելված էր կանոնադրությամբ։ Քաղաքական հարցի պատասխանը կախված էր նախ այն գործելու եղանակից, որով Ռուսաստանի գործողություններն ազդեցին Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի շահերի վրա, երկրորդ հերթին, այն կախված էր մի կողմից Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի, իսկ մյուս կողմից Խորհրդային Միության և հավանականորեն մյուս թշնամական ազգերի, հատկապես Գերմանիաի միջև գոյություն ունեցող իշխանության բաշխումից, և երրորդ հերթին, այն ազդեցությունից, որը, հավանաբար, հակամիջոցների կիրառումը կարող էր ունենալ Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի շահերի, և աշխարհում նրանց իշխանության հետագա բաշխման վրա: Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան, որպես Ազգերի լիգայի առաջատար անդամներ, հետևեցին, որ Խորհրդային Միությունը վտարվի Լիգայից, և միայն Շվեդիաի հրաժարականով, որը թույլ չտվեց նրանց զորքերին անցնել իր տարածքով դեպի Ֆինլանդիա, խոչնդոտեցին նրանց, որ չմիանան Ֆինլանդիային Խորհրդային Միության դեմ պատերազմում։ Եթե Շվեդիայի այդ մերժումը չփրկեր նրանց, ապա Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան շուտով կհայտնվեին պատերազմի մեջ Խորհրդային Միության և Գերմանիայի հետ միաժամանակ։

Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի քաղաքականությունն օրինապաշտության դասական օրինակ էր այն իմաստով, որ նրանք թույլ տվեցին, որ իրավական հարցի պատասխանը, որը տրամաբանականորեն դուրս չէր իր իրավասությունից, որոշի իրենց քաղաքական գործողությունները: Օրենքի և իշխանության մասին երկու հարց տալու փոխարեն, նրանք տվեցին միայն օրենքին վերաբերող հարցը, իսկ պատասխանը, որ նրանք ստացան, չկարողացավ որևէ ազդեցություն ունենալ այն խնդրի վրա, որով էլ գուցե պայմանավորվում էր իրենց իսկ գոյությունը։

Երկրորդ օրինակը լուսաբանում է միջազգային քաղաքականության նկատմամբ «բարոյական մոտեցումը»։ Դա վերաբերում է Չինաստանի կոմունիստական կառավարության միջազգային կարգավիճակին։ Այս կառավարության ծագումն արևմտյան աշխարհին կանգնեցրեց և՛ բարոյական, և՛ քաղաքական խնդրի առջև։ Արդյո՞ք այդ կառավարության բնույթն ու քաղաքական գործելակեպը համապատասխանում էին արևմտյան աշխարհի բարոյական սկզբունքներին։ Պե՞տք է արդյոք արևմտյան աշխարհը գործ ունենա նման կառավարության հետ: Առաջին հարցի պատասխանը չէր կարող բացասական չլինել։ Սակայն զուտ անհրաժեշտությունից ելնելով, պարտադիր չէ, որ երկրորդ հարցի պատասխանը նույնպես բացասական լինի։ Առաջինի՝ բարոյական հարցի նկատմամբ կիրառված մտքի չափանիշն արևմտյան բարոյական սկզբունքներով պարզապես վերլուծելու էր Չինաստանի կոմունիստական կառավարության բնույթն ու քաղաքականությունը։ Մյուս կողմից, երկրորդ՝ քաղաքական հարցը, պետք է ներգրավված շահերի բարդ փորձաքննությանը և երկու կողմում գործող իշխանությանը ենթարկվեր, ինչպես նաև այդ շահերի և իշխանության վրա գործող այս կամ այն գործելակերպի ազդեցությանը։ Այս երկրորդ չափանիշի կիրառումը միանգամայն կարող էր հանգեցնել այն եզրակացության, որ ավելի խելամիտ կլիներ գործ չունենալ Չինաստանի կոմունիստական կառավարության հետ։ Այդպիսի եզրակացության հանգելը, լիովին անտեսելով այս չափանիշը և քաղաքական հարցին պատասխանելով բարոյական խնդրի տեսանկյունից, իսկապես կլիներ միջազգային քաղաքականության նկատմամբ «բարոյական մոտեցման» դասական օրինակ։

Երրորդ դեպքը հրաշալիորեն պարզաբանում է իրատեսության և արտաքին քաղաքականության նկատմամբ իրավական-բարոյագիտական մոտեցման հակադրությունը։ Մեծ Բրիտանիան, որպես Բելգիայի չեզոքության երաշխավոր պետություններից մեկը, Գերմանիայի դեմ պատերազմի մեջ է մտել 1914 թվականի օգոստոսին, քանի որ Գերմանիան խախտել էր Բելգիայի չեզոքությունը: Բրիտանական գործողությունը կարելի էր արդարացնել կա՛մ իրատեսական, կա՛մ իրավա-բարոյական առումով։ Այլ կերպ ասած ՝ կարելի էր իրատեսորեն պնդել, որ դարեր շարունակ բրիտանական արտաքին քաղաքականությունն անվիճելի էր համարում այն, որ պետք է թույլ չտալ, որ թշնամական տերությունը Բենիլյուքսի երկրների նկատմամբ վերահսկողության հաստատի։ Այդ ժամանակ դա ինքնին ոչ այնքան Բելգիայի չեզոքության խախտումն էր, որքան խախտողի թշնամական մտադրությունները, որոնք հիմք ծառայեցին բրիտանական միջամտության համար։ Եթե խախտողը լիներ մեկ այլ պետություն, այլ ոչ թե Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան կարող էր իրեն ետ կանգնեցնել միջամտությունից։ Սա Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի քարտուղար Սըր Էդվարդ Գրեյի այդ ժամանակաշրջանում որդեգրած դիքորոշումն էր: Արտաքին գործերի քարտուղարի պաշտոնակատար Հարդինգը 1908 թվականին դիտողություն է արել նրան ասելով․ «Եթե Ֆրանսիան խախտեր Բելգիայի չեզոքությունը Գերմանիայի դեմ պատերազմում, ապա կասկածում եմ, որ Անգլիան կամ Ռուսաստանը մատը մատին խփեին Բելգիայի չեզոքությունը պահպանելու համար, մինչդեռ եթե Բելգիայի չեզոքությունը խախտվեր Գերմանիայի կողմից, ապա հավանական է, որ տեղի ունենար հակառակը»: Որից հետո, Սըր Էդվարդ Գրեյն պատասխանել է. «Տեղին է ասված»։ Սակայն կարելի էր նաև իրավական և բարոյական դիրքորոշում ունենալ, պնդելով, որ Բելգիայի չեզոքության խախտումն ինքնին՝ իր իրավական և բարոյական արատների պատճառով, և անկախ վտանգի ենթակա շահերից, ինչպես նաև խախտող կողմի ինքնությունից, արդարացնում է բրիտանացիների, ընդվորում նաև ամերիկացիների միջամտությունը: Հենց այդպիսի դիրքորոշում է հայտնել Թեոդոր Ռուզվելտը Սըր Էդվարդ Գրեյին 1915թ. հունվարի 22-ին ուղղված իր նամակում.

«Ինձ համար իրավիճակի դժվար կացության մեջ է հայտնվել Բելգիան։ Եթե Անգլիան կամ Ֆրանսիան Բելգիայի նկատմամբ գործեին այնպես, ինչպես վարվեց Գերմանիան, ես կհակասեի նրանց, ճիշտ այնպես, ինչպես հիմա առարկում եմ Գերմանիաի գործելակերպը։ Ես վճռականորեն հավանություն եմ տվել ձեր գործողությանը, որը կարող է օրինակ ծառայել, թե ինչպես պետք է վարվեն նրանք, ովքեր գտնում են, որ միջազգային պայմանագրերը պետք է պահպանվեն բարեխղճորեն, և որ գոյություն ունի այնպիսի մի բան, ինչպիսին է միջազգային բարոյականությունը: Ես այս դիրքորոշումը հայտնում եմ որպես ամերիկացի, ով այլևս անգլիացի չէ, այլ գերմանացի, ով ձգտում է հավատարմորեն ծառայել իր սեփական երկրի շահերին, բայց ով նաև ձգտում է անել հնարավորը արդարության և պարկեշտության համար, ինչն ընդհանրապես վերաբերվում է ողջ մարդկությանը, և ով այդ պատճառով իրեն պարտավորված է զգում բոլոր մյուս ազգերի մասին դատել՝ ըստ նրանց վարքի, որը նրանք դրսևորում են տրված որևէ առիթով»։

Եթե ինքնավար քաղաքական ոլորտն իրատեսորեն պաշտպանվում է այլ մտածելակերպերից առաջացող քայքայումից, ապա այդ պաշտպանությունը չի նշանակում, որ անտեսվում է այլ մտածելակերպերի գոյությունն ու կարևորությունը: Դա ավելի շուտ ենթադրում է, որ նրանցից յուրաքանչյուրին պետք է վերապահված լինի համապատասխան ոլորտն ու գործառույթը։ Քաղաքական ռեալիզմը հիմնված է մարդկային բնույթի բազմակարծական հայեցակարգի վրա։ Իրական մարդը «տնտեսական մարդու», «քաղաքական մարդու», «բարոյական մարդու», «կրոնական մարդու» և այլնի խառնուրդն է: Մարդը, եթե միայն «քաղաքական մարդ» լիներ, կլիներ հրեշ, քանի որ նա լիովին զուրկ կլիներ բարոյական սահմանափակումներից: Մարդը, եթե միայն «բարոյական մարդ» լիներ, կլիներ ուղղակի հիմար, քանզի նա բացարձակապես չէր ունենա խոհեմություն։ Մարդը, եթե միայն «կրոնական մարդ» լիներ, կլիներ սուրբ, քանի որ նա լիովին զուրկ կլիներ աշխարհիկ ցանկություններից ։

Ընդունելով մարդկային էության այս տարբեր կողմերի գոյությունը՝ քաղաքական ռեալիզմը նաև ընդունում է, որ այդ կողմերից մեկը հասկանալու համար պետք է նրա հետ գործ ունենալ հենց նրա սեփական պայմաններով։ Այսինքն, եթե ես ուզում եմ հասկանալ «կրոնական մարդուն», ապա ես պետք է առժամանակ առանձնանամ մարդկային էության այլ կողմերից և միայն գործ ունենամ նրա կրոնական կողմի հետ: Բացի այդ, կրոնական ոլորտի նկատմամբ ես պետք է կիրառեմ մտածողության այդ ոլորտին համապատասխանող չափանիշներ՝ միշտ գիտակցելով այլ չափանիշների գոյությունը և դրանց իրական ազդեցությունը մարդու կրոնական հատկանիշների վրա։ Այն, ինչը ճիշտ է մարդկային բնության այս կողմի համար, ճիշտ է նաև մնացած բոլորի համար: Ոչ մի ժամանակակից տնտեսագետ, օրինակ, չէր կարող որևէ այլ կերպ պատկերացնել իր գիտությունը և դրա փոխհարաբերությունը մարդուն վերաբերող այլ գիտությունների հետ։ Մտածողության այլ չափանիշներից ազատվելու հենց նման գործընթացի և դրա խնդրո առարկային համապատասխան մեկ չափանիշի զարգացման շնորհիվ է, որ տնտեսագիտությունը հանդես է գալիս որպես մարդու տնտեսական գործունեություններին վերաբերող ինքնուրույն գիտություն: Քաղաքականության դաշտում նման զարգացման մեջ ներդրում անելը հենց քաղաքական իրատեսության նպատակն է:

Ըստ էության, քաղաքականության տեսությունը, որը հիմնվում է նման սկզբունքների վրա, չի արժանանա միաձայն հավանության, ո՛չ էլ այդ առումով այդպիսի արտաքին քաղաքականությունը: Ինչպես տեսությունը, այնպես էլ քաղաքականությունը մերժում է մեր մշակույթում գործող երկու միտումները, որոնք ունակ չեն համակերպվել քաղաքականության ռացիոնալ, օբյեկտիվ տեսության վարկածների և արդյունքների հետ: Այս միտումներից մեկը նսեմացնում է իշխանության դերը հասարակության մեջ՝ հաշվի առնելով այն պատճառը, որը ծագել է XIX դարի փորձից և փիլիսոփայությունից: Այս միտումին մենք ավելի մանրակրկիտ կանդրադառնանք հետագայում: Քաղաքականության իրատեսական տեսությունը և գործառությունը չընդունող մյուս միտումը բխում է հենց այն հարաբերությունից, որը գոյություն ունի և պետք է գոյություն ունենա մարդկային բանականության և քաղաքական ոլորտի միջև: Որոշակի պատճառներից ելնելով, որոնք մենք հետագայում մանրամասնորեն կքննարկենք, մարդու բանականությունն իր ամենօրյա գործունեությամբ չի կարող քաղաքականության ճշմարտությունը ճիշտ ընկալել : Այն պետք է աղավաղի, խեղաթյուրի, թերագնահատի և մոգոնի ճշմարտությունը։ Որքան ավելի շատ է նա այսպես վարվում, այնքան ավելի ակտիվորեն է մասնակից դառնում քաղաքական գործընթացներին, և հատկապես, միջազգային քաղաքականության գործընթացներին, քանի որ քաղաքականության բնույթի և քաղաքական ասպարեզում նրա խաղացած դերի մասին ինքն իրեն խաբելով՝ մարդը կարող է գոհ ապրել որպես քաղաքական կենդանի իր և իր մերձավորների հետ:

Այսպիսով, անխուսափելի է, որ այն տեսությունը, որը փորձում է հասկանալ միջազգային քաղաքականությունը, ինչպիսին որ այն իրականում կա, և պետք է լինի՝ նկատի առնելով դրա ներքին բնույթը, այլ ոչ թե այնպիսին, ինչպիսին մարդիկ կցանկանային տեսնել այդ քաղաքականությունը, պետք է հաղթահարի հոգեբանական դիմադրություն, ինչի հետ չեն բախվում գիտության շատ այլ ճյուղեր: Ուստի, միջազգային քաղաքականության տեսական մեկնաբանությանը նվիրված գիրքը պահանջում է հատուկ բացատրություն ու հիմնավորում։