Հայոց լեզուն ի՞նչ է ասում «առաջնորդութիւն» գաղափարի մասին՝ ստուգաբանական ակնարկ
Թովմաս Սամուէլեան
23 մայիս 2009թ.
Փոխկապակցուած Բառեր
- առաջնորդ – առ + աջ + նորդ
- աջակցել – աջ + ա + կից
- յաջող – ի + աջ + ող (համեմատել ձախ‐ող) *
- յառաջ – ի + առ + աջ
- առաջին – առ + աջ + ին
- առջեւ – առ + աջ + եւ
√ աջ
*Գրուած է դասական ուղղագրութեամբ, որպէսզի բառերի կառուցուածքը պարզ երեւայ՝ օր. յ/ի‐ նախդիրը: յաջող բառը կապ չունի հաջել/ հաչել բառի հետ:
Անգլերէն – Leadership – համեմատութիւն
- առաջնորդ – leader
- աջակցել – assist
- յաջող – succeed
- յառաջ – forward
- առաջին – first
- առջեւ – front
√ աջ – right երկիմաստ «աջ ձեռք» եւ «ճիշտ» (հականիշներ – ձախ եւ սխալ)
Իմաստային Դաշտ
- Հայերէն «առաջնորդ» բառը գտնւում է մի այլ իմաստային դաշտում կամ համատեքստում քան “leadership”
- Մեր նախնիները իրենց հաւաքական իմաստութեամբ ձեւաւորեցին մեր լեզուն. կապեցին այս բառը մի շարք գաղափարներների հետ, որոնք, օր. անգլերէնում, իրար հետ կապուած չեն
Հայեցի Աշխարհահայեացք
- Տալիս է հայերէն «առաջնորդ» բառին այլ երանգներ քան այլ լեզուներում:
- Մեր ազգին յարմարացուած բառ է:
- Անանուն հազարաւոր հայեր սերնդէ սերունդ այս բառերի ստեղծմամբ, օգտագործմամբ, եւ փոխանցմամբ գտել են այս գաղափարների հայեցի արտայայտումը:
Ինչո՞ւ են կապել այս գաղափարները իրար հետ:
- Ստուգաբանութիւնը կարող է օգնի յայտնաբերել այդ կապերը:
- Հայերէնը հնդեւրոպական լեզու է:
- Յունարէն, Սանսկրիտ, Աւեստերէն (նաեւ անգլերէն, ռուսերէն, լատիներէն) նոյն լեզուաընտանիքից են:
- Երբեմն հնարաւոր է գտնել լեզուի կապերը անցեալում:
√ աջ
- հնդեվրոպական արմատ *sidh
- յունարէն – εὐθύς euthus, εἶθαρ eithar “immediately, make straight” «ուղղակի»
- սանսկրիտ – sādháyati “strive”, “find” «ձգտել, գնտել, նպատակասլաց» – Siddhartha – the one who found meaning of life ով կեանքի իմաստը գտաւ (Բուդդհա «արթուն», «աչքերը բաց», ուղուց չշեղուող)
- աւեստերէն – ās‐na “virtuous” «առաքինի, արդար, ուղիղ»
Լեզուամտածելակերպ
- Հայերը հայերէն լեզւով կապել են
√ աջ – ուղղել, ուղղակի, հրատապ
√ աջ – ձգտել, նպատակասլաց
√ աջ – ճիշտ, արդար, առաքինի
√ աջ – գտնել, ըմբռնել
Առաջնորդութիւն որպէս ճանապարհ դէպի ապագան
- Աշխարհը անկատար եւ ծուռ է, այսինքն՝ ուղղման, բարեփոփոխման կարիք ունի:
- Ուղղման կարիքը հրատապ է, անմիջական:
- Առաջնորդութիւնը ժամանակի հարթութեամբ ճանապարհորդութիւն է յառաջ, դէպի ապագայ:
- Ապագան անտեսանելի եւ անշօշափելի է՝ տեսանելի միայն մտքի աչքերով:
- Առաջնորդը օգնում է գտնել ճանապարհ, լուսաբանելով ապագան բառերով եւ մտքերով, որպէսզի ինքն ու ուղեկիցներ ապահով տեղ հասնեն:
- Առաջնորդութիւնը աշխարհը ուղղելու գործողութիւն է:
