Մխիթար Գոշ – Դատաստանագիրք

ԱՅՆ ՄԱՍԻՆ, ԹԵ ՈՐՊԵ՞Ս է ԱՐԺԱՆ, ՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐԸ ԼԻՆԵՆ ԱՄԲԱՍՏԱՆՅԱԼՆԵՐԻ ԵՎ ԴԱՏԱԽԱԶՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Արժաի այն է, որ դատավորները լինեն անկաշառ, որովհետեւ կա֊շառքը կուրացնում է իմաստունի աչքերը, ինչպես որ գրված է, թե իւաւվունք հաստատելու համար նա կաշառք չառնի, եւ ով այդպես կանի, նա հավիտյան չի սասանվելու: Եվ Քրիստոսը հրամայում է, թե աչառություն մի արեք, այլ ուղիղ եւ իմաստուն դատաստան կատարեք:

Եվ արդ, չի կարելի թյուրել արդար դատաստանը հանուն կաշառքի, թող տխմախները չգայթակղվեն եւ չելնեն գնան այլազգիների մոտ դատաստանի, այլ համարձակ լինեն ասելու, ինչպես Քրիստոսն է ասել՝ թեպետ եւ դատեմ էլ, բայց իմ դատաստանը արդար է:

Եվ չի կարելի անձի օգուտը խնդրել, որպեսզի շատ շատերը հավատան նրան /դատավորին/ եւ ուղիղ դատաստան անեն: Եվ թեպետ պարտավորություն է ամենայն ողորմություն հիշել, բայց դատաստանի ժամանակ ոչ միայն աղքատներին, այլ ամենքին միապես վերաբերվեն, ըստ այն խոսքի, թե՝ մի՛ ողորմիր որբին եւ այրուն դատաստանի ժամանակ, որպեսզի գայթակղության որեւէ պատճառ չլինի: Ասվել է՝ որբի համար էլ դատ արեք եւ այրու իրավունքը պահեցեք դատաստանի ժամանակ: Եվ թեպետ դատավորների կողմից այս պահպանվելու է, սակայն յուրաքանչյուրին են ուսուցանում առանց դարմանման միմյանց չթողնել, այլ կարողության սահմաններսւմ խոնարհվել անկարողների հանդեպ ողորմածություն դրսեւորելով:

Միայն ամբաստանողի կամ միայն դատախազի խոսքերը չլինի, թե լսեն, եւ եթե լսեն, դրանից ուսուցում առնեն, այլեւ մեկ վճիռ, կայացնեն միայն այն ժամանակ, երբ միասին քննեն հարցը կատարելապես:

Վճիռ կայացնել երկու կամ երեք հավատարիմ վկաների միջոցով, ինչպես որ օրենքներն են թելադրում: Եվ թե ի՞նչ է հավատարմությունը եւ ինչու երկու-երեք վկա, այդ մասին ասենք մյուս ճառում, որ պիտի գրենք:

Ւսկ ում համար որ վկա չլինի, մյուս կողմի երդմամբ վճիռը կայացնել: Եվ երդում չենք հրամայում, ըստ սովորությունների, որ ունեն անօրենները, այլ հրամայում ենք կանոնապահություն եւ ապաշխարություն: Ւսկ թե ինչպես է լինում երդումը եւ ովքեր պիտի երդվեն, կասեմ համապատասխան ճառում, այն էլ ոչ թե երդումը օրենսդրելով, այլ խրատելով:

Դատավորների համար պարտավորություն եւ պատշաճություն է իրենց կողքին երկու կամ երեք փորձառու այր ունենալ, որոնք հավատարիմ լինեն Աստծո ամենայն գրվածքներին, որոնք նաեւ վստահեցված եւ վկայված լինեն բոլոր բնակիչների կողմից, եւ վկաների խոսքերից ելնելով, թե ոսոխների համար լինեն հավատարմատար եւ թե դատավորների եւ դատաստանը լինի այս այրերի վկայությամբ:

Հռոմեացիք սովորույթ ունեին քննություն կատարելու համար յոթանասուներկու այրեր ընտրել որպես դատավորներ, եւ յոթանասուներկու այրերին ընտրում էին յոթանասուներկու ազգերից եւ լեզուներից, կարծելով թե, այդպես բոլոր ազգերի իմաստությունը նրանցով կունենան: Ւսկ այժմ քննություն անելու համար ընտրվում են թվով տասներկու այրեր՝ տասներկու առաքյալների օրինակով, օգնականներ դատավորին եւ կարող են ոչ միայն ընտրել իրավացին՝ անսխալ պահելով արդարին, այլեւ բազում վկայությամբ ճշգրտել ատյանը դատաստանի: Ւսկ հույները երեք դատավորներ են կարգում, նույնպես եւ վրացիները, որ սովորել են նրանցից, եւ այս անում են Երրորդության թվի համեմատ եւ կամ ըստ վկաների թվի: Նույնը մենք էլ ենք վկայում եւ պատվիրում մեր դատավորներին եւ եպիսկոպոսներին, որ միշտ իրենց կողքին պահեն երկու կամ երեք հավատարիմ քահանաներ, ոչ միայն որպես վկաներ դատի ժամանակ, այլեւ նրանց միջոցով կրթելու եւ կրթվելու, հմտանալու եւ հմտացնելու աստվածային գրքերի իմացությամբ եւ գրվածքներով դատաստանի ու իմաստության, այլ նաեւ որ, նրանք ժամանակին կարողանան որսալ խոսքերը այլ ազգերի իմաստունների: Եվ դատավորները իմաստություններ ասելու եւ լսելու մեջ լինեն մշտապես՝ թե՛ դատելու ժամանակ, թե վճիռ հաստատելիս, ճանապարհին լինեն, թե տանը:

Դատաստանի ժամանակ /դատավորները/ երկայնամիտ լինեն, աննախանձ, անոխակալ, անհիշաչար, նման Աստծո կողմից նշանակված դատավորի եւ պարտավոր են Աստծու նմանությամբ մարդասիրություն բերել ամեն ժամանակ եւ առավել՝ դատաստանի ընթացքում:

Դատավորները լինեն երկայնամիտ եւ ներող, որովհետեւ բազում անգամներ անհայտ դիպվածներ են լինում, ուստի կարճամիտ ձեւով չլուծեն խնդիրը պահեստավորելով պահեն /փաստերը/ եւ պարապելով տեսնեն /իրողությունը/ եւ վերստին լուծեն ատյանի միջոցով, որքան էլ որ անհրաժեշտ լինի՝ նույն հարցին անդրադառնալով:

Ատյանի ժամանակ ոսոխները բանակռվությունը թող սաստե՛ն, որպեսզի թե ամբոխված խռովություն չլինի եւ պատճառ չլինի դատաստանի խափանման:

Դատախազները թող իմանան, թե վիճելու համար չէ, որ պիտի գան ատյան, այլ վշտակցաբար արժանի վճիռ հանելու:

Խոսեն ըստ կարգի, երկու կողմերից էլ լռությամբ լսելով խոսողին, խոսք տան նախ մեկ կողմին, ապա մյուսին առանձին, որպեսզի ճշմարիտն երեւա:

Դատավորները իրենց սպասավորների համար զգույշ լինեն, որպեսզի հանկարծ թե նրանք վարձ չվերցնեն ու թյուրինը խոսեն, ինչպես որ սովորություն ունեն նրանք, որ գալիս են դատաստանի, քանէ որ վարձու առնում են դատավորի սպասավորներին, որպեսզի իրենց մասին ոչ ճշմարիտը վկայեն /դատավորի առաջ/: Արդ, պարտավորություն է դատավորի համար ճշմարիտը լսել եւ թող երես չառնի իր սպասավորների խոսքերից խաբվելով եւ արդար դատաստան չանելով, քանզի երկնային դատաստանը, որ է աստվածային , որեւէ մեկից պատրանքների մեջ չի ընկնում եւ չի ամաչում, քանզի արդար է: Ւսկ երկրավոր դատավորները պարտավոր են երկնայինի նման լինել, իսկ ովքեր որ չլինեն, այդժամ Աստծո դատաստանը պիտի մնա նրանց վրա:

Դատավորները մարդկանց վրա չհպարտանան, քանզի մեկն է Դատավորը ամենքի էլ, որն է ամենքի Աստված, որպես որ գրված է, թե դատավորներից որեւէ մեկը եթե մտքով հպարտանա, թող իր մտքով անցկացնի Ամբակում մարգարեի խոսքերը, որ կոչեց Աստծուն՝ վրեժխնդիր լինել անիրավ դատավորներից:

Պարտավորություն է, որ դատավորները բանտ ունենան դրանով անիրավներին խրատելու համար, որովհետեւ Քրիստոսն է հրամայում, թե՝ դահիճը նետում է բանտ: Նույնպես եւ դատախազներին է Քրիստոսը խրատ տալիս ճանապարհին տալ հաշիվը եւ հաշտեցնել միմյանց, որպեսզի թե հակառակ այլ բան չպատահի:

Քրիստոսի աշակերաներին վայել չէ սուտ խոսել, որովհետեւ ստախոսի հայրը սատանան է, ասաց Քրիստոսը, որովհետեւ երբ սուտ է խոսում, ինքն իրենից է խոսում, քանի որ նրա հայրը սուտ է՝ սատանան, եւ նաեւ թե՝ կորցնում է Տերը նրանց, ովքեր սուտ են խոսում. այս Դավիթ /մարգարեն/ է ասում՝ մի՛ ստեք միմյանց, այլ յուրաքանչյուր ոք թող իր ընկերոջը ճշմարտությունն ասի: Եվ արդ, եթե ստախոսի հայրը սատանան է, արժան չէ թողնել Աստծո հայրությունն ու լինել որդի սատանայի, որովհետեւ Աստծո օրենքով չէ սուտ խոսքերով որոգայթներ դնել ընկերոջ դիմաց դատավորների առաջ, դրանով ջանալով իրավացի դուրս բերել շեղ դատաստաններն իրենց: Որովհետեւ իմաստուն Սողոմոնի միջոցով է գրվել. Թե՝ ով ընկերոջ դեմ որոգայթ է դնում, իր անձով պիտի լցնի այն: Եվ Դավիթ մարգարեն էլ նույնն է ասում այն փոսը, ով փորեց ու լայնացրեց, պիտի ընկնի նա ինքը, ով որ փոսը փորեց:

Չլինի, որ դատավորները անիրավություն սիրեն եւ չլինի թե հավատացյալները սիրեն անիրավ հաղթանակներ տանելը դատավորների առջեւ, որովհետեւ եթե հաղթի՝ անձ է զրկելու, եւ եթե հաղթի սուտ խոսքերով ամոթանք պիտի կրի մարդկանցից: Սուտ վկաներին տեղ մի՛ տվեք, որովհետեւ իրենց ընկերոջ ինչքերն են հափշտակում, երբ Աստծո օրենքներում գրված է, թե՝ ընկերոջդ ինչքերին մի՛ ցանկանար: Արդ, եթե ցանկանալն է պիղծ, ապա, որքան առավել եւս՝ հափշտակելը:

Դատաստանի ժամանակ մի վարձեք ճարտասանների եւ ճարտարախոսների, որովհետեւ չարը նրանցով է գլուխ բարձրացնում:

Ատյանի ժամանակ մի՛ կռվեք եւ մի նախատեք միմյանց:

Մի՛ կաշառեք դատավորներին, հափշտակելով ձեր ընկերների ինչքերը, ախտավորվելով արծաթասիրությամբ, որն է արմատը բոլոր չարիքների: Լսեցե՛ք խոսքը Պողոս առաքյալի, որ ասում է՝ ինչո՞ւ դուք չեք զրկվում եւ նեղվում, այլ զրկում ու նեղում եք անգամ ձեր եղբայրներին: Արդ զարհուրեցե՛ք առաքելական կանոնների հրամանից, որ Տիրոջ խոսքն է վկայում թե ավելի լավ է նա, ով տալիս է, քան թե նա, ով վերցնում է, եւ ավելի լավ է բամբասվողը, քան նա, ով բամբասեց:

Ատյանում մի՛ թույլատրեք վայրապար երդումները եւ թող չերդվեն, եթե դատավորը երդվել չի հրամայում, որովհետեւ Աստված չի հրամայել երդվեք, այլ որ գիտենան Տիրոջ ասած խոսքերը եւ թե յուրաքանչյուր խոսած դատարկ խոսքի համար          է պահանջվելու Տերունական դատաստանի օրը: Եվ թե նման բաների համար Աստված քեզ դատաստանի կկանչի: Խորհեցե՛ք նաեւ այս, որ լավ է ինչքերի հափշտակության դատն այստեղ խնդությամբ ընդունել, խնդիրն այստեղ լուծել եւ արդեն ուղղված մտնել ատյանը ահեղ երկնավոր դատավորի: Դատավորները նաեւ խրատվեն այս բանում, որպեսզի նախ Տիրոջից աղոթքներով օգնականություն հայցեն, ապա նոր միայն մտնեն դատաստանի ատյան: Եվ երբ իրավացի դատաստանը ի բարին ավարտվի, այն Աստծունը համարվի, քանզի նա տվեց բերան եւ իմաստություն: Սակայն, եթե Տիրոջ իրողությունների մեջ հանցանք գործվի եւ արդարը անիրավվի, այդժամ գոհությամբ համբերեցեք, որովհետեւ այդպես լավագույն հատուցմանը կհասնեք վրեժխնդրության նախանձը Տիրոջը թողնելով, քանզի Աստված է վրեժխնդիրը:

Երևան, 2001, էջեր 22-26

Սկզբնաղբյուր