24:1 Եւ Աբրահամ էր ծերացեալ եւ անցեալ զաւուրբք. եւ Տէր օրհնեաց զԱբրահամ ամենայնիւ:
| 24:1 And Abraham was old, [and] well stricken in age: and the LORD had blessed Abraham in all things:
|
24:2 Եւ ասէ Աբրահամ ցծառայն իւր ցերէց տան իւրոյ, ցիշխան ամենայն ընչից նորա. Դիր զձեռն քո ընդ երանօք իմովք:
| 24:2 And Abraham said unto his eldest servant of his house, that ruled over all that he had, Put, I pray thee, thy hand under my thigh:
|
24:3 եւ երդմնեցուցից զքեզ ի Տէր, յԱստուած երկնից եւ յԱստուած երկրի, զի մի՛ առցես կին որդւոյ իմում Իսահակայ ի դստերաց Քանանացւոց յորոց միջի ես բնակեմ:
| 24:3 And I will make thee swear by the LORD, the God of heaven, and the God of the earth, that thou shalt not take a wife unto my son of the daughters of the Canaanites, among whom I dwell:
|
24:4 Այլ յերկիրն [303]իմ ուստի ելեալ եմ երթիցես եւ ի տուն իմ``, եւ առցես դու անտի կին որդւոյ իմում Իսահակայ:
| 24:4 But thou shalt go unto my country, and to my kindred, and take a wife unto my son Isaac:
|
24:5 Ասէ ցնա ծառայն. Գուցէ կինն ոչ կամիցի գալ ընդ իս յերկիրս յայս, դարձուցանելով դարձուցի՞ց զորդի քո յերկիրն ուստի ելեր:
| 24:5 And the servant said unto him, Peradventure the woman will not be willing to follow me unto this land: must I needs bring thy son again unto the land from whence thou camest:
|
24:6 Եւ ասէ Աբրահամ. Զգոյշ լեր, մի՛ դարձուցանիցես զորդի իմ անդր:
| 24:6 And Abraham said unto him, Beware thou that thou bring not my son thither again:
|
24:7 Տէր Աստուած երկնից [304]եւ Աստուած երկրի``, որ առ զիս ի տանէ հօր իմոյ եւ յերկրէն ուստի ծնեալ էի, որ խօսեցաւն ընդ իս եւ երդուաւ ինձ եւ ասէ. Զաւակի քում տաց զերկիրդ զայդ, նա առաքեսցէ զհրեշտակ իւր առաջի քո, եւ առցես անտի կին որդւոյ իմում Իսահակայ:
| 24:7 The LORD God of heaven, which took me from my father' s house, and from the land of my kindred, and which spake unto me, and that sware unto me, saying, Unto thy seed will I give this land; he shall send his angel before thee, and thou shalt take a wife unto my son from thence:
|
24:8 Ապա թէ ոչ կամիցի կինն գալ ընդ քեզ [305]յերկիրս յայս``, քաւեալ լիջիր դու յերդմանէդ յայդմանէ. բայց միայն զորդեակդ իմ մի՛ դարձուցանիցես անդր:
| 24:8 And if the woman will not be willing to follow thee, then thou shalt be clear from this my oath: only bring not my son thither again:
|
24:9 Եւ եդ ծառայն Աբրահամու զձեռն իւր ընդ երանօք տեառն իւրոյ, եւ երդուաւ նմա վասն բանիս այսորիկ:
| 24:9 And the servant put his hand under the thigh of Abraham his master, and sware to him concerning that matter:
|
24:10 Եւ առ ծառայն տասն ուղտ յուղտուց տեառն իւրոյ եւ գնաց, եւ յամենայն բարութեանց տեառն իւրոյ ընդ իւր. եւ յարեաւ գնաց ի Միջագետս ի քաղաքն Նաքովրայ:
| 24:10 And the servant took ten camels of the camels of his master, and departed; for all the goods of his master [were] in his hand: and he arose, and went to Mesopotamia, unto the city of Nahor:
|
24:11 Եւ նստոյց զուղտսն արտաքոյ քաղաքին առ ջրհորոյ ջրոցն ընդ երեկս, յորժամ ջրուորն ելանէր:
| 24:11 And he made his camels to kneel down without the city by a well of water at the time of the evening, [even] the time that women go out to draw:
|
24:12 Եւ ասէ. Տէր, Աստուած տեառն իմոյ Աբրահամու, յաջողեա առաջի իմ այսօր, եւ արա ողորմութիւն ընդ տեառն իմում Աբրահամու:
| 24:12 And he said, O LORD God of my master Abraham, I pray thee, send me good speed this day, and shew kindness unto my master Abraham:
|
24:13 Ահաւասիկ ես կամ ի վերայ աղբեր ջրոյս, եւ դստերք բնակչաց քաղաքիս ելանեն հանել ջուր:
| 24:13 Behold, I stand [here] by the well of water; and the daughters of the men of the city come out to draw water:
|
24:14 Եւ եղիցի կոյս մի որում ես ասացից, թէ Խոնարհեցո զսափորդ քո զի արբից, եւ ասասցէ ցիս. Արբ, եւ ուղտուցդ քոց եւս արբուցից մինչեւ դադարեսցեն յըմպելոյ, զայն պատրաստեցեր ծառային քում Իսահակայ, եւ այնու գիտացից թէ արարեր ողորմութիւն տեառն իմում [306]Աբրահամու:
| 24:14 And let it come to pass, that the damsel to whom I shall say, Let down thy pitcher, I pray thee, that I may drink; and she shall say, Drink, and I will give thy camels drink also: [let the same be] she [that] thou hast appointed for thy servant Isaac; and thereby shall I know that thou hast shewed kindness unto my master:
|
24:15 Եւ եղեւ մինչչեւ կատարեալ էր նորա զխօսսն [307]ի մտի իւրում``, եւ ահա Ռեբեկա եկն ել, որ ծնեալն էր Բաթուելի որդւոյ Մեղքայ կնոջ Նաքովրայ եղբօր Աբրահամու, եւ ունէր սափոր յուս իւր:
| 24:15 And it came to pass, before he had done speaking, that, behold, Rebekah came out, who was born to Bethuel, son of Milcah, the wife of Nahor, Abraham' s brother, with her pitcher upon her shoulder:
|
24:16 Եւ էր կոյսն գեղեցիկ երեսօք յոյժ, կոյս` զոր այր ոչ գիտէր. էջ յաղբեւրն եւ ելից զսափորն իւր եւ ել:
| 24:16 And the damsel [was] very fair to look upon, a virgin, neither had any man known her: and she went down to the well, and filled her pitcher, and came up:
|
24:17 Ընթացաւ ծառայն ընդ առաջ նորա եւ ասէ. Արբո ինձ սակաւ մի ջուր ի սափորոյ այտի:
| 24:17 And the servant ran to meet her, and said, Let me, I pray thee, drink a little water of thy pitcher:
|
24:18 Եւ նա ասէ. Արբ, տէր: Եւ փութացաւ իջոյց զսափորն ի վերայ բազկաց իւրոց, եւ արբոյց նմա:
| 24:18 And she said, Drink, my lord: and she hasted, and let down her pitcher upon her hand, and gave him drink:
|
24:19 մինչեւ դադարեաց յըմպելոյ, եւ ասէ. Եւ ուղտուցդ քոց հանից ջուր` մինչեւ ամենեքեան արբցեն:
| 24:19 And when she had done giving him drink, she said, I will draw [water] for thy camels also, until they have done drinking:
|
24:20 Եւ փութացաւ թափեաց զսափորն յաւազանն, եւ ընթացաւ դարձեալ ի ջրհորն հանել, եւ եհան ջուր ամենայն ուղտուցն նորա:
| 24:20 And she hasted, and emptied her pitcher into the trough, and ran again unto the well to draw [water], and drew for all his camels:
|
24:21 Եւ այրն միտ դնէր նմա, եւ լուռ կայր ի միտ առնուլ, եթէ աջողեա՞ց Տէր զճանապարհ նորա, եւ թէ ոչ:
| 24:21 And the man wondering at her held his peace, to wit whether the LORD had made his journey prosperous or not:
|
24:22 Եւ եղեւ իբրեւ դադարեցին ամենայն ուղտքն յըմպելոյ, եւ առ այրն [308]գինդս ոսկիս` մի մի ըստ դահեկանի ձուլոյ``, եւ երկուս ապարանջանս ի ձեռս նորա ի տասն [309]դահեկանէ ձոյլ նոցա:
| 24:22 And it came to pass, as the camels had done drinking, that the man took a golden earring of half a shekel weight, and two bracelets for her hands of ten [shekels] weight of gold:
|
24:23 Եւ եհարց զնա եւ ասէ. Ո՞յր դուստր ես դու, պատմեա ինձ. թէ իցէ՞ ի տան [310]քում`` մեզ տեղի իջավանաց:
| 24:23 And said, Whose daughter [art] thou? tell me, I pray thee: is there room [in] thy father' s house for us to lodge in:
|
24:24 Եւ ասէ ցնա. Դուստր Բաթուելի եմ ես որդւոյ Մեղքայ զոր ծնաւ Նաքովրայ:
| 24:24 And she said unto him, I [am] the daughter of Bethuel the son of Milcah, which she bare unto Nahor:
|
24:25 Եւ ասէ ցնա. Եւ յարդ եւ խոտ շատ է մեր, եւ տեղի իջավանաց:
| 24:25 She said moreover unto him, We have both straw and provender enough, and room to lodge in:
|
24:26 [311]Խնդաց այրն եւ երկիր եպագ [312]Աստուծոյ:
| 24:26 And the man bowed down his head, and worshipped the LORD:
|
24:27 եւ ասէ. Օրհնեալ Տէր Աստուած տեառն իմոյ Աբրահամու, որ ոչ վրիպեցոյց զարդարութիւն իւր եւ զճշմարտութիւն ի տեառնէ իմմէ, եւ ինձ յաջողեաց Տէր ի տան եղբօր տեառն իմոյ:
| 24:27 And he said, Blessed [be] the LORD God of my master Abraham, who hath not left destitute my master of his mercy and his truth: I [being] in the way, the LORD led me to the house of my master' s brethren:
|
24:28 Եւ ընթացաւ աղջիկն պատմեաց ի տան մօր իւրոյ ըստ բանիցն այնոցիկ:
| 24:28 And the damsel ran, and told [them of] her mother' s house these things:
|
24:29 Եւ Ռեբեկայ էր եղբայր որում անուն էր Լաբան. եւ ընթացաւ Լաբան առ այրն արտաքս յաղբեւրն:
| 24:29 And Rebekah had a brother, and his name [was] Laban: and Laban ran out unto the man, unto the well:
|
24:30 Իբրեւ ետես զգինդսն եւ զապարանջանսն ի ձեռսն քեռ իւրոյ, եւ զի լուաւ զբանսն յՌեբեկայ քեռէ իւրմէ որ ասէր, թէ Այսպէս ինչ խօսեցաւ ընդ իս այրն. եւ եկն առ այրն, մինչ կայր ի վերայ ուղտուց իւրոց առ աղբերն:
| 24:30 And it came to pass, when he saw the earring and bracelets upon his sister' s hands, and when he heard the words of Rebekah his sister, saying, Thus spake the man unto me; that he came unto the man; and, behold, he stood by the camels at the well:
|
24:31 Եւ ասէ ցնա. Եկ մուտ ի տուն, օրհնեալ Տեառն, զի՞ կաս արտաքոյ. զի ես պատրաստեցի տուն եւ տեղի ուղտուցդ:
| 24:31 And he said, Come in, thou blessed of the LORD; wherefore standest thou without? for I have prepared the house, and room for the camels:
|
24:32 Եմուտ այրն ի տուն անդր, եւ իջոյց ուղտուցն. եւ ետուն յարդ եւ խոտ ուղտուցն, եւ ջուր լուանալոյ ոտից նորա եւ ոտից նոցա որ ընդ նմայն էին:
| 24:32 And the man came into the house: and he ungirded his camels, and gave straw and provender for the camels, and water to wash his feet, and the men' s feet that [were] with him:
|
24:33 Եւ եդին հաց առաջի նորա` ուտել. եւ նա ասէ. Ոչ կերայց մինչեւ խօսեցայց զբանս իմ: Եւ [313]ասեն. Խօսեաց:
| 24:33 And there was set [meat] before him to eat: but he said, I will not eat, until I have told mine errand. And he said, Speak on:
|
24:34 Եւ ասէ. Ծառայ Աբրահամու եմ ես:
| 24:34 And he said, I [am] Abraham' s servant:
|
24:35 եւ Տէր օրհնեաց զտէր իմ յոյժ, եւ բարձրացաւ. եւ ետ նմա արջառ եւ ոչխար եւ արծաթ եւ ոսկի, ծառայս եւ աղախնայս, ուղտս եւ էշս:
| 24:35 And the LORD hath blessed my master greatly; and he is become great: and he hath given him flocks, and herds, and silver, and gold, and menservants, and maidservants, and camels, and asses:
|
24:36 Եւ ծնաւ Սառա կին տեառն իմոյ որդի մի տեառն իմում յետ ծերութեան իւրոյ, եւ նմա ետ զամենայն ինչ որ էր նորա:
| 24:36 And Sarah my master' s wife bare a son to my master when she was old: and unto him hath he given all that he hath:
|
24:37 Եւ երդմնեցոյց զիս տէր իմ եւ ասէ. Ոչ առցես կին որդւոյ իմում [314]Իսահակայ ի դստերաց աստի Քանանացւոց, յորոց միջի ես պանդխտեալս եմ յերկրի սոցա:
| 24:37 And my master made me swear, saying, Thou shalt not take a wife to my son of the daughters of the Canaanites, in whose land I dwell:
|
24:38 Այլ ի տուն հօր իմոյ երթիցես եւ ի տոհմ իմ, եւ առցես անտի կին որդւոյ իմում:
| 24:38 But thou shalt go unto my father' s house, and to my kindred, and take a wife unto my son:
|
24:39 Եւ ես ասացի ցտէրն իմ. Գուցէ ոչ գայցէ կինն ընդ իս:
| 24:39 And I said unto my master, Peradventure the woman will not follow me:
|
24:40 Եւ ասէ ցիս. Տէր [315]Աստուած իմ որում հաճոյ եղէ`` առաջի նորա, նա առաքեսցէ զհրեշտակ իւր ընդ քեզ, եւ յաջողեսցէ զճանապարհ քո, եւ առցես կին որդւոյ իմում յազգէ իմմէ եւ ի տանէ հօր իմոյ:
| 24:40 And he said unto me, The LORD, before whom I walk, will send his angel with thee, and prosper thy way; and thou shalt take a wife for my son of my kindred, and of my father' s house:
|
24:41 Եւ յայնժամ քաւեալ լիցիս [316]ի նզովից աստի իմոց``, յորժամ երթիցես ի տոհմն իմ եւ ոչ տացեն, քաւեալ լիցիս յերդմանէ աստի իմմէ:
| 24:41 Then shalt thou be clear from [this] my oath, when thou comest to my kindred; and if they give not thee [one], thou shalt be clear from my oath:
|
24:42 Եւ իբրեւ եկի այսօր յաղբեւրն, ասեմ. Տէր, Աստուած տեառն իմոյ Աբրահամու, եթէ յաջողեցեր ինձ զճանապարհս իմ զոր ես այժմիկ եկեալ եմ:
| 24:42 And I came this day unto the well, and said, O LORD God of my master Abraham, if now thou do prosper my way which I go:
|
24:43 ահաւասիկ ես հասեալ կամ ի վերայ աղբեր ջրոյս, [317]եւ դստերք մարդկան քաղաքիս ելանեն հանել ջուր.`` եւ եղիցի կոյս ցոր ես ասացից` թէ Արբո ինձ սակաւ մի ջուր ի սափորոյդ քումմէ:
| 24:43 Behold, I stand by the well of water; and it shall come to pass, that when the virgin cometh forth to draw [water], and I say to her, Give me, I pray thee, a little water of thy pitcher to drink:
|
24:44 եւ ասասցէ ցիս թէ` Արբ եւ ուղտուցդ եւս քոց հանից ջուր, այն է կին զոր պատրաստեաց Տէր [318]ծառայի իւրում Իսահակայ. եւ այնու գիտացից թէ արարեր ողորմութիւն ընդ տեառն իմում Աբրահամու:
| 24:44 And she say to me, Both drink thou, and I will also draw for thy camels: [let] the same [be] the woman whom the LORD hath appointed out for my master' s son:
|
24:45 Եւ եղեւ մինչչեւ իմ կատարեալ էր զխօսս ի մտի իմում, անդէն վաղվաղակի ելանէր Ռեբեկա, եւ ունէր սափոր յուս իւր. էջ յաղբեւրն եւ եհան ջուր. եւ ասեմ ցնա. Արբո ինձ:
| 24:45 And before I had done speaking in mine heart, behold, Rebekah came forth with her pitcher on her shoulder; and she went down unto the well, and drew [water]: and I said unto her, Let me drink, I pray thee:
|
24:46 Եւ փութացեալ իջոյց զսափորն յինքենէ եւ ասէ. Արբ դու, եւ ուղտուցդ եւս քոց արբուցից: Եւ արբի, եւ ուղտուցն իմոց արբոյց:
| 24:46 And she made haste, and let down her pitcher from her [shoulder], and said, Drink, and I will give thy camels drink also: so I drank, and she made the camels drink also:
|
24:47 Եւ հարցի ցնա եւ ասեմ. Ո՞յր դուստր ես դու, [319]պատմեա ինձ``: Եւ նա ասէ. Դուստր Բաթուելի եմ ես, որդւոյ Նաքովրայ զոր ծնաւ նմա Մեղքա: Եւ եդի [320]գինդս յականջս`` նորա, եւ ապարանջանս ի ձեռս նորա:
| 24:47 And I asked her, and said, Whose daughter [art] thou? And she said, The daughter of Bethuel, Nahor' s son, whom Milcah bare unto him: and I put the earring upon her face, and the bracelets upon her hands:
|
24:48 Եւ [321]խնդացի, եւ երկիր պագի Տեառն, եւ օրհնեցի զՏէր Աստուած տեառն իմոյ Աբրահամու, որ յաջողեաց ինձ ի ճանապարհի աստ ճշմարտութեան, առնուլ զդուստր եղբօր տեառն իմոյ որդւոյ նորա:
| 24:48 And I bowed down my head, and worshipped the LORD, and blessed the LORD God of my master Abraham, which had led me in the right way to take my master' s brother' s daughter unto his son:
|
24:49 Արդ եթէ առնէք դուք շնորհս եւ արդարութիւն առ տէրն իմ, պատմեցէք ինձ. ապա թէ ոչ, ցուցէք ինձ զի դարձայց յաջ կամ յահեակ:
| 24:49 And now if ye will deal kindly and truly with my master, tell me: and if not, tell me; that I may turn to the right hand, or to the left:
|
24:50 Պատասխանի ետուն Լաբան եւ Բաթուէլ եւ ասեն. Ի Տեառնէ ել իրդ այդ. եւ մեք ոչ կարեմք [322]հակառակ ինչ չար ասել բարւոյ:
| 24:50 Then Laban and Bethuel answered and said, The thing proceedeth from the LORD: we cannot speak unto thee bad or good:
|
24:51 Ահաւադիկ Ռեբեկա առաջի քո, առ եւ գնա. եւ եղիցի կին որդւոյ տեառն քոյ` որպէս եւ խօսեցաւ Տէր:
| 24:51 Behold, Rebekah [is] before thee, take [her], and go, and let her be thy master' s son' s wife, as the LORD hath spoken:
|
24:52 Եւ եղեւ իբրեւ լուաւ ծառայն Աբրահամու զբանս նոցա, երկիր եպագ Տեառն:
| 24:52 And it came to pass, that, when Abraham' s servant heard their words, he worshipped the LORD, [bowing himself] to the earth:
|
24:53 Եւ եհան ծառայն անօթս ոսկւոյ եւ անօթս արծաթոյ եւ հանդերձս, եւ ետ Ռեբեկայ. եւ ետ ընծայս [323]եղբարց նորա եւ մօրն:
| 24:53 And the servant brought forth jewels of silver, and jewels of gold, and raiment, and gave [them] to Rebekah: he gave also to her brother and to her mother precious things:
|
24:54 Կերան եւ արբին նա եւ արքն որ ընդ նմա էին, եւ ննջեցին. եւ յարուցեալ ի վաղորդայն անդր ասէ. Արձակեցէք զիս զի[324] երթայց`` առ տէր իմ:
| 24:54 And they did eat and drink, he and the men that [were] with him, and tarried all night; and they rose up in the morning, and he said, Send me away unto my master:
|
24:55 Եւ ասեն [325]եղբարքն նորա եւ մայրն. Կացցէ կոյսն առ մեզ իբրեւ աւուրս տասն, եւ ապա երթիցէ:
| 24:55 And her brother and her mother said, Let the damsel abide with us [a few] days, at the least ten; after that she shall go:
|
24:56 Եւ նա ասէ ցնոսա. Մի՛ խափանէք զիս, զի Տէր աջողեաց զճանապարհս իմ. արձակեցէք զիս զի երթայց առ տէրն իմ:
| 24:56 And he said unto them, Hinder me not, seeing the LORD hath prospered my way; send me away that I may go to my master:
|
24:57 Եւ ասեն [326]եղբարք նորա``. Կոչեսցուք զաղջիկն եւ հարցցուք ի բերանոյ նորա:
| 24:57 And they said, We will call the damsel, and enquire at her mouth:
|
24:58 Կոչեցին զՌեբեկա եւ ասեն ցնա. Երթա՞ս ընդ առնս ընդ այսմիկ: Եւ նա ասէ. Երթամ:
| 24:58 And they called Rebekah, and said unto her, Wilt thou go with this man? And she said, I will go:
|
24:59 Եւ յուղարկեցին զՌեբեկա զքոյրն իւրեանց եւ [327]զինչս նորա, եւ զծառայն Աբրահամու եւ որ ընդ նմայն էին:
| 24:59 And they sent away Rebekah their sister, and her nurse, and Abraham' s servant, and his men:
|
24:60 Եւ օրհնեցին զՌեբեկա եւ ասեն ցնա. Քոյր մեր ես. իցես ի հազարս եւ ի բեւրս, եւ ժառանգեսցէ զաւակ քո զքաղաքս թշնամեաց [328]քոց:
| 24:60 And they blessed Rebekah, and said unto her, Thou [art] our sister, be thou [the mother] of thousands of millions, and let thy seed possess the gate of those which hate them:
|
24:61 Յարուցեալ Ռեբեկա եւ նաժիշտք իւր` ելին յուղտսն եւ գնացին ընդ առնն. եւ առեալ ծառային զՌեբեկա` գնաց:
| 24:61 And Rebekah arose, and her damsels, and they rode upon the camels, and followed the man: and the servant took Rebekah, and went his way:
|
24:62 Եւ Իսահակ [329]յանապատի անդ առ Ջրհորով տեսլեանն`` բնակէր յերկրին ի կողմն հարաւոյ:
| 24:62 And Isaac came from the way of the well Lahai- roi; for he dwelt in the south country:
|
24:63 Եւ ել Իսահակ [330]զբօսանել ի դաշտին ընդ երեկս. ամբարձ զաչս իւր եւ ետես զի գային ուղտք [331]տասն:
| 24:63 And Isaac went out to meditate in the field at the eventide: and he lifted up his eyes, and saw, and, behold, the camels [were] coming:
|
24:64 Ամբարձեալ զաչս իւր եւ Ռեբեկա ետես զԻսահակ, էջ վաղվաղակի յուղտուէ անտի:
| 24:64 And Rebekah lifted up her eyes, and when she saw Isaac, she lighted off the camel:
|
24:65 եւ ասէ ցծառայն. Ո՞վ է այրն որ գայ ի դաշտին ընդ առաջ մեր: Եւ ասէ ծառայն. Նա է տէրն իմ: Եւ նորա առեալ զձորձս արկաւ զիւրեւ:
| 24:65 For she [had] said unto the servant, What man [is] this that walketh in the field to meet us? And the servant [had] said, It [is] my master: therefore she took a vail, and covered herself:
|
24:66 Եւ պատմեաց ծառայն Իսահակայ զամենայն զխօսսն զոր արար:
| 24:66 And the servant told Isaac all things that he had done:
|
24:67 Եւ [332]եմուտ Իսահակ ի տուն Սառայի մօր իւրոյ, եւ առ զՌեբեկա եւ եղեւ նորա կին. եւ սիրեաց զնա, եւ մխիթարեցաւ Իսահակ վասն [333]Սառայի մօր իւրոյ:
| 24:67 And Isaac brought her into his mother Sarah' s tent, and took Rebekah, and she became his wife; and he loved her: and Isaac was comforted after his mother' s:
|