4:1 Եւ հրովարտակն` արքունի օրինակ զա՛յս գրեցաւ: Բայց ընդ ամենայն տեղիս ուր եւ հասանէր հրաման հրովարտակին, գաւառակոյտ քաղաքաժողով ուրախութիւն լինէր հեթանոսացն, մեծաւ ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ, զառագաստեալ խորամանգ նենգութեամբ զոխութիւն խորհրդոցն գաղտնեաց` յայտնութեամբ համարձակութեամբ զթշնամութիւն ցուցանէին[47]:
| 4:1 In every place, then, where this decree arrived, a feast at public expense was arranged for the Gentiles with shouts and gladness, for the inveterate enmity which had long ago been in their minds was now made evident and outspoken:
|
4:2 Եւ քաջացն սո՛ւգ անհնարին` եւ գերարտօսրալից գոչմամբ եռանդն ՛ի վե՛ր հասեալ զսիրտս ճմլէր: Յանկարծակի հրամանն դառնութեան որ ՛ի սատակումն զամենեսեան առ հասարակ հրաւիրէր[48]:
| 4:2 But among the Jews there was incessant mourning, lamentation, and tearful cries; everywhere their hearts were burning, and they groaned because of the unexpected destruction that had suddenly been decreed for them:
|
4:3 Քանզի զի՞նչ օրէնք կամ քաղաք, կամ բնա՛ւ ամենեւին տեղի բնակեալ մարդկամբ, կամ ո՞ր անցք փողոցաց ընդ ամենայն քաղաքս, որ ո՛չ գուժիւ աղաղակաւ կոծով ՛ի վերայ նոցա չէին լցեալ ճչելով[49]:
| 4:3 What district or city, or what habitable place at all, or what streets were not filled with mourning and wailing for them:
|
4:4 Զի ա՛յսպէս մեծաւ սաստիւ դառնութեամբ, եւ անողորմ հրամանաւ զազգն ընտրեալ ՛ի քաղաքաց քաղաքաց ժողովեալ յուղարկէին ՛ի ձեռն զօրավարաց գաւառացն, զի արտաքոյ բնակութեան ՛ի տար պայման հրամանին տարապարտուց մեռանել: Եւ ա՛յնչափ աղէտ տարակուսի էր ՛ի վերայ անհնարին վշտացն, մինչեւ սիրտն ոխակալ եւ ակն նախանձալից` վասն հաւասար գթոյն յա՛յն ողորմ տեսիլ չարչարանաց մարդկանն, արտասուք քամէին: Զի յանկարծակի զթշուառութեան ճանապարհօքն[50]:
| 4:4 For with such a harsh and ruthless spirit were they being sent off, all together, by the generals in the several cities, that at the sight of their unusual punishments, even some of their enemies, perceiving the common object of pity before their eyes, reflected upon the uncertainty of life and shed tears at the most miserable expulsion of these people:
|
4:5 զի երթային տանէին զբազմութիւն ծերակոյտ ալեացն հնացելոց, հիւանդաքայլ ոտիւք տարակուսեա՛լ տկարութեամբ ՛ի հնութեան ժամանակի: Իսկ որ ա՛րդ եւս նորոգ ամուսնութիւնք ՛ի միմեանս հասեալ թերալից ուրախութեամբ նորասէ՛ր առագաստիցն, չարաչար գուժիւ մերկացեալք, ուղղոյ լինէին[51]:
| 4:5 For a multitude of gray- headed old men, sluggish and bent with age, was being led away, forced to march at a swift pace by the violence with which they were driven in such a shameful manner:
|
4:6 Եւ ամրածածուկ քօղաձիգ ծնկասէր հարսունք, վարսս մերկացեալ` գո՛յժ առեալ` զիւղաթուրմ ցցունսն յանդգնեալ հոլանեալ` հող ՛ի գլո՛ւխ տանէին: Փոխանակ երգոցն ուրախութեան ձայնակի՛ց ընկերօք, անընդե՛լ աշխատութեան տառապանօք, հերարձակ ցտեալք` եւ կապեալք ընդ հրապարակսն, մինչ ՛ի նաւացն նաւահանգիստսն բռնութեամբ քարշեալք երթային[52]:
| 4:6 And young women who had just entered the bridal chamber to share married life exchanged joy for wailing, their myrrh- perfumed hair sprinkled with ashes, and were carried away unveiled, all together raising a lament instead of a wedding song, as they were torn by the harsh treatment of the heathen. In bonds and in public view they were violently dragged along as far as the place of embarkation:
|
4:7 Եւ նոցին ամուսինքն` տոռն ընդ անձն փոխանակ երիտասարդութեան ցնծութեանն` ձեռակապօք խառանաձիգ ՛ի մռնչի՛ւն լալոյ վասն հասեալ ժամանակին, անդէն առ ոտս իւրեանց զօրհաս մահուն` դէմ յանդիման առ ՛ի դժոխս նկարէին[53]:
| 4:7 Their husbands, in the prime of youth, their necks encircled with ropes instead of garlands, spent the remaining days of their marriage festival in lamentations instead of good cheer and youthful revelry, seeing death immediately before them:
|
4:8 Եւ ա՛յսպէս զամենեսին իբրեւ զգազանս ինչ ՛ի վայրէ երկաթակա՛պս ածեալ, ընդ խե՛լս նաւաց զպարանոցս կապէին` եւ նովին շղթայիւք բեւեռէին: Կիսոցն զոտիցն եւ զձեռաց կապելո՛ց առեալ` ընդ վերնակողմն տախտակամա՛ծ նաւին բեւեռէին: Յամենայն կողմանց թմբրեալք եւ յիմարեալք, զի անձին ինչ հրամայել յերթալ նաւացն նենգութեամբ ինչ մի՛ կարասցեն[54]:
| 4:8 They were brought on board like wild animals, driven under the constraint of iron bonds; some were fastened by the neck to the benches of the boats, others had their feet secured by unbreakable fetters, and in addition they were confined under a solid deck, so that with their eyes in total darkness, they should undergo treatment befitting traitors during the whole voyage:
|
4:9 Իբրեւ ա՛յնպէս զամենեսին զնոսա ՛ի նա՛ւ անդր` ամացեալ տանէին. եւ ընդ հողմոյն աջողել ըստ հրամանի թագաւորին ՛ի տեղի հասուցանէին: Հրամա՛ն ետուն արտաքոյ քաղաքին յասպարիսի անդ` յընդարձակ տեղւոջ յաշխարհակոյտ վայրի վասն խայտառակութեան ազգին. զի ամենեցուն համարձակ իցէ տեսանել որ յայսկոյս յայնկոյս շահատակէին. զառաջին քինու վրէժն զամենեցունց ընդ ա՛յն հանէին[55]:
| 4:9 When these men had been brought to the place called Schedia, and the voyage was concluded as the king had decreed, he commanded that they should be enclosed in the hippodrome which had been built with a monstrous perimeter wall in front of the city, and which was well suited to make them an obvious spectacle to all coming back into the city and to those from the city going out into the country, so that they could neither communicate with the king' s forces nor in any way claim to be inside the circuit of the city:
|
4:10 Իբրեւ այս ամենայն լինէր. դարձեալ լո՛ւ լինէր, թէ ազգակիցքն գաղտուկ ելանեն արտասուաց կցո՛րդ լինել, վասն յանկարծակի թշուառութեանն ՛ի վերայ ազգին հասելոյ: Իբրեւ այն ա՛զդ լինէր` ՛ի սրտմտութիւն բարկութեան բրդէր թագաւորն. հրաման տայր եւ այնոցիկ որ ՛ի ներքս ՛ի քաղաքի անդ էին` ածել խառնել ընդ նոսա, եւ առ հասարակ ՛ի նմին պատժի պատուհասի արժանի մահո՛ւ առնել զամենեսեան. եւ ընդ միով աշխարհամար գրովն զազգատոհմն ամենայն յանուանէ գրել[56]:
| 4:10 And when this had happened, the king, hearing that the Jews' compatriots from the city frequently went out in secret to lament bitterly the ignoble misfortune of their brothers, ordered in his rage that these men be dealt with in precisely the same fashion as the others, not omitting any detail of their punishment:
|
4:11 Զի առ յառաջ սակաւ մի յայտնելոյ գործոցն վասն սրտացաւութեան պաշտամանն պատուիրեալ էր, սաստի՛կ պատուհասիւք մեծամեծ տանջանօք ՛ի միում ժամանակի արագ արա՛գ կորուսանել[57]:
| 4:11 The entire race was to be registered individually, not for the hard labor that has been briefly mentioned before, but to be tortured with the outrages that he had ordered, and at the end to be destroyed in the space of a single day:
|
4:12 Եւ նոցա գիր համարոյն ա՛յսպէս դառնութեան սաստիկ հրամանին սրտացաւութեան պնդապէս յարեւելից մինչեւ ՛ի մուտս արեւու անվախճան կատարած յաւուրս քառասուն ձգտէր[58]:
| 4:12 The registration of these people was therefore conducted with bitter haste and zealous intentness from the rising of the sun till its setting, and though uncompleted it stopped after forty days:
|
4:13 Առաւե՛լ մեծապէս քան զօրէն հանապազորդ` թագաւորն լի՛ ցնծութեամբ հրամա՛ն տայր` մեծի տաճարին կոչնականս նուիրել յամենայն մեծամեծաց. մոլորեալ մտօք ՛ի ճշմարտութենէ, անօրէն պիղծ բերանովն զանշըշունչ զանձայն զանմռունչ կուռսն` յարգէր գովէր. եւ յօրինաւոր սրբութիւնսն խօսէ՛ր որ ինչ ո՛չ էր արժան[59]:
| 4:13 The king was greatly and continually filled with joy, organizing feasts in honor of all his idols, with a mind alienated from truth and with a profane mouth, praising speechless things that are not able even to communicate or to come to one' s help, and uttering improper words against the supreme God:
|
4:14 Եւ յետ ժամանակեալ ժամադիր ժամուն, եկին մատուցին աշխարհահամար դպիրքն զգիրն առաջի թագաւորին. սկսան պաղատել, եւ անհնա՛ր համարեցան առնել գիր զաշխարհամար Հրէիցն. ասէ. Ո՛չ յաղթեմք վասն անչա՛փ բազմութեանն. զի բազում ա՛յն են ասէ, որ ցա՛ն ա՛ստ անդ ընդ աշխարհ անհամա՛ր մնացեալ են արտաքոյ ա՛յդր գրոյ անհամա՛ր կան. եւ որ ՛ի տեղիս տեղիս` յապարանս ապարանս ՛ի կողմանս երկրին Եգիպտացւոց անհամա՛ր կան[60]:
| 4:14 But after the previously mentioned interval of time the scribes declared to the king that they were no longer able to take the census of the Jews because of their innumerable multitude, although most of them were still in the country, some still residing in their homes, and some at the place; the task was impossible for all the generals in Egypt:
|
4:15 Իբրեւ զա՛յն լսէր թագաւորն, պատուհասակո՛ծ առնէր զդպիրսն իբրեւ զկաշառաբեկս, իբրեւ զայն ինչ խելս մենքենայից խառնեալ` զի ապրեցուցանել մարթասցեն նոքա զնոսա[61]:
| 4:15 After he had threatened them severely, charging that they had been bribed to contrive a means of escape, he was clearly convinced about the matter:
|
4:16 Նոքա` հաստատէին եւ ասէին, յա՛յտ յանդիման ցուցանէին զքարտէսն պակասեալ, եւ զգրիչսն մաշեալս: Եւ այս ամենայն լինէր վասն օգնականութեան Բարձրելոյն, որ ցուցանէր զգթութիւն խնամոց ՛ի վերայ Եբրայեցւոցն[62]:
| 4:16 when they said and proved that both the paper and the pens they used for writing had already given out. But this was an act of the invincible providence of him who was aiding the Jews from heaven:
|