3:1 Սրբոյ քաղաքին ամենայն խաղաղութեամբ բնակելոյ, եւ օրինացն ճշմարտութեան, իբրեւ զի գեղեցի՛կ իմն պահեցելոյ` վասն Ոնեա՛յ քահանայապետի բարեպաշտ չարատեաց սրբութեանն[43]:
| 3:1 Now when the holy city was inhabited with all peace, and the laws were kept very well, because of the godliness of Onias the high priest, and his hatred of wickedness:
|
3:2 Զի իբրեւ հարկ իմն լինէր եւ թագաւորա՛ցն ինքնին մեծարել զերեւելի տաճարն, հրովարտակօք պատարագօք եւ տրօք բազմօք[44]:
| 3:2 It came to pass that even the kings themselves did honour the place, and magnify the temple with their best gifts:
|
3:3 Մինչեւ Սելեւկոս արքայ կողմանցն Ասիացւոց ՛ի սպաս պաշտաման կայր, եւ յիւրոց մտից զամենայն սպաս պաշտաման ՛ի պատարագս ողջակիզացն ծախէր:
| 3:3 Insomuch that Seleucus of Asia of his own revenues bare all the costs belonging to the service of the sacrifices:
|
3:4 Սիմովն ոմն անուն ՛ի Բաղգեղ գնդէ անտի առաջնորդէր տոհմին իւրոյ, ընդ հակառակս ել քահանայապետին` վասն իւր ՛ի քաղաք անդր անօրինելոյ[45]:
| 3:4 But one Simon of the tribe of Benjamin, who was made governor of the temple, fell out with the high priest about disorder in the city:
|
3:5 Իբրեւ յաղթել ինչ եւ առնել Ոնեայ ո՛չ կարաց, եկն եկա՛ց առաջի Ապողոնի Դրասեանց` որ ըստ այնմ ժամանակի Ստորին Ասորւոց եւ Տաճկաստանի սպարապե՛տ էր[46]:
| 3:5 And when he could not overcome Onias, he gat him to Apollonius the son of Thraseas, who then was governor of Celosyria and Phenice:
|
3:6 եւ պատմեաց նմա եթէ բազում են այն գանձք` որով լցեալ պահեն զտուն գանձուցն յԵրուսաղէմ, եւ ազգի ազգի գանձիցն զթի՛ւ իսկ եւ զհամար` ո՛չ մարթէ՛ ոք ունել. եւ պարտ` ա՛յնպէս էր` ասէ, ընդ ձեռամբ արքայի ՛ի սպաս զոհիցն պաշտել զայն[47]:
| 3:6 And told him that the treasury in Jerusalem was full of infinite sums of money, so that the multitude of their riches, which did not pertain to the account of the sacrifices, was innumerable, and that it was possible to bring all into the king' s hand:
|
3:7 Յա՛նձն առին Ապողոնիոս եւ թագաւորն, որպէս եւ նմա՛ պատմեցաւ վասն գանձուցն ցուցանել: Նա յառաջ կոչեաց զՀեղէոդորոս զհանդերձապետ իւր, հրամա՛ն ետ նմա` զայսչափ գանձս հանել բերել ՛ի քաղաքէ անտի[48]:
| 3:7 Now when Apollonius came to the king, and had shewed him of the money whereof he was told, the king chose out Heliodorus his treasurer, and sent him with a commandment to bring him the foresaid money:
|
3:8 Վաղվաղակի չո՛ւ առնէր խաղայր գնայր Հեղէոդորոս, պատճառանօք իբրեւ Ստորին Ասորւոցն եւ Տաճկաստանի քաղաքացն զաշակերտութեամբ շրջել, բայց ՛ի սրտէ զհրաման թագաւորին վաղվաղակի կատարէր:
| 3:8 So forthwith Heliodorus took his journey; under a colour of visiting the cities of Celosyria and Phenice, but indeed to fulfil the king' s purpose:
|
3:9 Իբրեւ եկն եհաս յԵրուսաղէմ, ա՛նդ սիրով քահանայապետն եւ քաղաքն ամենայն առատութեամբ ընկալան զնա: Սկսաւ նա պատմել նոցա որպէս ցուցին արքայի` եւ ասէ. Ո՛, կամ ընդէ՛ր, եւ կամ ո՞րպէս ամբաստան եղեն զձէնջ առ արքայի, եւ կամ արդարեւ ա՛յնչափ գա՛նձք իցեն զոր ասացի՞նն[49]:
| 3:9 And when he was come to Jerusalem, and had been courteously received of the high priest of the city, he told him what intelligence was given of the money, and declared wherefore he came, and asked if these things were so indeed:
|
3:10 Եկա՛ց յառաջ քահանայապետն` եւ ասէ. Ե՛ն ե՛ն արդարեւ աւանդք այրեաց եւ որբոց ՛ի պա՛հ եդեալ:
| 3:10 Then the high priest told him that there was such money laid up for the relief of widows and fatherless children:
|
3:11 Իցե՛ն եւս` եւ Որկանեայ Տուբեանց առն աւագի. այլ ո՛չ եթէ ա՛յնչափ որչափ ամբաստանօղ նամակագիրն անօրէն Սիմոն խօսեցաւ: Ընդ ամենայն թէ քա՛ջ իցեն քանքարք արծաթոյն չորեքհարիւր, եւ քանքարք ոսկւոյ երկերիւր[50]:
| 3:11 And that some of it belonged to Hircanus son of Tobias, a man of great dignity, and not as that wicked Simon had misinformed: the sum whereof in all was four hundred talents of silver, and two hundred of gold:
|
3:12 Այլ զրկել զհաւատացեալս` վասն մեծապատիւ շքեղ ընդ ամենայն աշխարհ ամո՛ւր անխա՛բ տաճարին չի՛ք ինչ հնար[51]:
| 3:12 And that it was altogether impossible that such wrongs should be done unto them, that had committed it to the holiness of the place, and to the majesty and inviolable sanctity of the temple, honoured over all the world:
|
3:13 Նա իբրեւ լուաւ զբանս քահանայապետին` զարքունի զհրամանն ՛ի մէջ առնոյր` եւ ասէր. ՛Ի սպա՛ս եւ ՛ի պէ՛տս արքունի երթալ հրամա՛ն է գանձիդ այդմիկ[52]:
| 3:13 But Heliodorus, because of the king' s commandment given him, said, That in any wise it must be brought into the king' s treasury:
|
3:14 Օր եւ ժամ յայտ առնէր, մտանել համարել առնո՛ւլ պատրաստէր ըստ հրամանին արքունի: Եւ անդ լինէր ո՛չ սակաւ ջան եւ վտանգ խռովութեան քաղաքին:
| 3:14 So at the day which he appointed he entered in to order this matter: wherefore there was no small agony throughout the whole city:
|
3:15 Քահանայքն ինքնին թաւալեալ անկանէին առաջի սեղանոյն նովին սրբութեան պատմուճանաւն. աղաչէին զայն` որ վասն աւանդապահ զգուշութեան զօրէնս հաստատեաց. որ զայս ո՛ղջ անարատ յիւրաքանչիւր աւանդատուս հասուցանել մարթասցեն[53]:
| 3:15 But the priests, prostrating themselves before the altar in their priests' vestments, called unto heaven upon him that made a law concerning things given to he kept, that they should safely be preserved for such as had committed them to be kept:
|
3:16 Ա՛նդ էր տեսանել զտեսիլ քահանայապետին, եւ զհալել ՛ի միտս իւր. զի տեսիլն եւ գո՛յն երեսացն ցուցանէր զսրտին թախծութիւն[54]:
| 3:16 Then whoso had looked the high priest in the face, it would have wounded his heart: for his countenance and the changing of his colour declared the inward agony of his mind:
|
3:17 Զի իջեալ մածեալ պատեալ պաշարէր զնա ահ եւ երկիւղ եւ սոսկումն մարմնոյ. յա՛յնմ ամենայնէ յայտնի էր տեսանելեացն զսրտին տաղտուկ[55]:
| 3:17 For the man was so compassed with fear and horror of the body, that it was manifest to them that looked upon him, what sorrow he had now in his heart:
|
3:18 Դարձեալ յիւրաքանչիւր ապարանիցն դասադաս մտանէին ՛ի համաշխարհի խնդրուածս. զի մի՛ յարհամարհանս` պատիւ մեծի տաճարին գնասցէ[56]:
| 3:18 Others ran flocking out of their houses to the general supplication, because the place was like to come into contempt:
|
3:19 Եւ կանայք քրձազգածք ընդ հրապարակս աշխարէին. արգելականք կուսանաց ՛ի կուսաստանաց անտի ՛ի դրունս եւ ՛ի պարիսպս ընթանային. եւ կէսք ընդ պատուհանս արտաքս կարկառէին[57]:
| 3:19 And the women, girt with sackcloth under their breasts, abounded in the streets, and the virgins that were kept in ran, some to the gates, and some to the walls, and others looked out of the windows:
|
3:20 Եւ ամենեքեան առ հասարակ աղօթի՛ց բարբառով զձեռս համբարձեալ յերկինս մատունս տատանէին:
| 3:20 And all, holding their hands toward heaven, made supplication:
|
3:21 Եւ ա՛նդ էր ողորմ տեսիլ տեսանել. զի առ հասարակ անկեալ մարդկանն` զաղօթս թաւալելով յերկինս մատուցանել. զմեծապէ՛ս սքանչելի շտա՛պ տագնապի ըստ քահանայապետին կարծեաց:
| 3:21 Then it would have pitied a man to see the falling down of the multitude of all sorts, and the fear of the high priest being in such an agony:
|
3:22 Եւ նոքա ա՛յնպէս թաւալելով անկեալ առ Ամենակալն կարդային, զաւանդս հաւատացելոցն` ՛ի հաւատացեալսն ո՛ղջ անարատ հասուցանել:
| 3:22 They then called upon the Almighty Lord to keep the things committed of trust safe and sure for those that had committed them:
|
3:23 Եւ Հեղիոդորոս զյայտնութեան վճիռն գտանէր: Եւ մինչդեռ նա սպասաւորաւն հանդերձ ընդ գանձի տուն շրջէր:
| 3:23 Nevertheless Heliodorus executed that which was decreed:
|
3:24 որ ՛ի վերայ ոգւոց եւ ամենայն իշխանութեանց զօրութիւն ՛ի ձեռս իւր ունի, երեւո՛յթ մի նշանի մեծ արար, զի ամենեքեան որ իշխեցին մտանել ընդ նմա, լուծան լքան ընդարմացան` ՛ի պարտութիւնս վատթարութեան մատնեցան յԱստուծոյ զօրութենէ անտի[58]:
| 3:24 Now as he was there present himself with his guard about the treasury, the Lord of spirits, and the Prince of all power, caused a great apparition, so that all that presumed to come in with him were astonished at the power of God, and fainted, and were sore afraid:
|
3:25 Զի երեւեցաւ նոցա յանկարծակի երիվար մի մեծաշո՛ւք հեծելով հանդերձ, երեւելի զարդու ՛ի զէն ոսկի վառելով[59]:
| 3:25 For there appeared unto them an horse with a terrible rider upon him, and adorned with a very fair covering, and he ran fiercely, and smote at Heliodorus with his forefeet, and it seemed that he that sat upon the horse had complete harness of gold:
|
3:26 եւ այլ երկու արք երիտասարդք հզօրեղք ՛ի զարդ գեղեցիկ զարդարեալք առաջի հեծելոյն. որք մատեա՛ն վաղվաղակի յաջմէ եւ յահեկէ, ՛ի մեծամե՛ծ հարուածս հարկանէին զՀեղիոդորոս[60]:
| 3:26 Moreover two other young men appeared before him, notable in strength, excellent in beauty, and comely in apparel, who stood by him on either side; and scourged him continually, and gave him many sore stripes:
|
3:27 մինչեւ անկեալ յանզգայ թմբրեալ մե՛րձ ՛ի մահ, բառնային զնա:
| 3:27 And Heliodorus fell suddenly unto the ground, and was compassed with great darkness: but they that were with him took him up, and put him into a litter:
|
3:28 որ այնչափ շքով եւ պատուով եւ սաստիւ եւ սպասաւորօք մտեալ ճեմէր ՛ի տա՛ն գանձին. արդ բարձեալ բերէին յանզգայ` զչա՛փ առեալ[61]:
| 3:28 Thus him, that lately came with a great train and with all his guard into the said treasury, they carried out, being unable to help himself with his weapons: and manifestly they acknowledged the power of God:
|
3:29 զի յայտնապէս զօրութիւնքն Աստուծոյ ՛ի վերայ հասեալ` անմռունչ անբարբառ պակասեալ յամենայն յուսոյ փրկութեան, ընկեցեալ յերկիր կիսամահ դնէր:
| 3:29 For he by the hand of God was cast down, and lay speechless without all hope of life:
|
3:30 Իսկ որ շուրջ զՈնեաւն էին, զՏէր օրհնէին. որ յամենայնի փառաւորէր զիւր տեղիսն սրբութեան: Եւ զայն որ փոքր մի յառաջ խռովութեամբ լցեալ էր զտաճարն. յերեւել փառաց ամենակալ Տեառն, խնդութեամբ եւ ուրախութեամբ լնուլ, եւ անպակաս զուարթութեամբ[62]:
| 3:30 But they praised the Lord, that had miraculously honoured his own place: for the temple; which a little afore was full of fear and trouble, when the Almighty Lord appeared, was filled with joy and gladness:
|
3:31 Յայնժամ փութապէս ոմանք յեկելոց անտի բարեկիրք` աւագք ընկերք զօրավարին, յո՛տս հասանէին Ոնեայ` խնդրե՛լ ՛ի Բարձրելոյն` գոնէ զշունչն շնորհել նմա. ա՛յնպէս անկեալ չարաչար ՛ի վերայ յետին ժամանակի այրն ցամաքեալ դնէր[63]:
| 3:31 Then straightways certain of Heliodorus' friends prayed Onias, that he would call upon the most High to grant him his life, who lay ready to give up the ghost:
|
3:32 Խորհո՛ւրդ կալաւ քահանայապետն` գուցէ կարծի՛ս ինչ տացէ թագաւորին, իբրեւ դաւո՛վ ինչ ՛ի նմանէ, կամ ՛ի Հրէից անտի զայրն վնասեալ. ՛ի խնդրուածս լինէր, պատարագս մատուցանէր վասն առնն փրկութեան:
| 3:32 So the high priest, suspecting lest the king should misconceive that some treachery had been done to Heliodorus by the Jews, offered a sacrifice for the health of the man:
|
3:33 Ա՛յն ինչ քաւութիւնքն ՛ի ձեռս քահանայապետին մատչէին` վաղվաղակի նոյն երիտասարդք գային իջանէին առաջի Հեղիոդովրայ` նովին հանդերձիւ զարդարեալ, եւ ասէին. Բազո՛ւմ շնորհս դու Ոնեայ քահանայապետի կալջի՛ր. վասն նորա քեզ Տէր ՛ի ձեռն նորա զոգիսդ շնորհեաց[64]:
| 3:33 Now as the high priest was making an atonement, the same young men in the same clothing appeared and stood beside Heliodorus, saying, Give Onias the high priest great thanks, insomuch as for his sake the Lord hath granted thee life:
|
3:34 Այլ դու վասն նորա ա՛յդչափ տանջանօք պատուհասեալ, պատմեսջի՛ր զայդչափ մեծութիւն զօրութեանցն Աստուծոյ առ ամենեսեան: Եւ զայս իբրեւ ասացին` անդէ՛ն վերացան[65]:
| 3:34 And seeing that thou hast been scourged from heaven, declare unto all men the mighty power of God. And when they had spoken these words, they appeared no more:
|
3:35 Հեղիոդորոս իբրեւ անձին զգաց` յո՛տն կացեալ վաղվաղակի, ողջակէ՛զս պատարագաց մատուցանէր Տեառն. ո՛ւխտս եւ աղօթս մեծամեծս կատարէր Տեառն` որ շնորհեաց նմա զոգիսն. եւ անդէն ՛ի նո՛յն չափ յառաջինն զօրացոյց: Եւ զքահանայապետն զՈնիա մեծապատիւ մեծապարգեւ մեծարէր. եւ ինքն չո՛ւ արար խաղաց գնաց անդրէն առ թագաւորն[66]:
| 3:35 So Heliodorus, after he had offered sacrifice unto the Lord, and made great vows unto him that had saved his life, and saluted Onias, returned with his host to the king:
|
3:36 եւ ընդ ամենայն տեղիս լնոյր զսքանչելիսն Աստուծոյ վկայութեամբ, զոր ի՛նքն իսկ իւրովք աչօք տեսեալ լինէր[67]:
| 3:36 Then testified he to all men the works of the great God, which he had seen with his eyes:
|
3:37 Թագաւորն իբրեւ սկսաւ հարցանել զՀեղիոդորոս. թէ ո՞րպէս` զիա՞րդ` յոր գործ երթեալ էիր զի՞նչ վճարեցեր: Սկսաւ տալ զրոյցս քանքատելով` եւ ասէ. Ոհ. յԵրուսաղէմ երթեա՛լ երթիցէ[68]:
| 3:37 And when the king Heliodorus, who might be a fit man to be sent yet once again to Jerusalem, he said:
|
3:38 որ ոք ձե՛ր թշնամի եւ իրաց մեծա՛ց ձերոց վնասակա՛ր իցէ, զնա հրամայեսջիք յղել. եւ գտջիք զնա անտի այսր գանալի՛ց չարագան, թէ ապրել միայն կարասցէ:
| 3:38 If thou hast any enemy or traitor, send him thither, and thou shalt receive him well scourged, if he escape with his life: for in that place, no doubt; there is an especial power of God:
|
3:39 Զի ա՛յնպէս ճշմարիտ մեծ զօրութիւն նստի անդ: Զի ինքն իսկ` որոյ զօրութիւնն յերկնից երկինս է, այցելո՛ւ եւ օգնական է նմա. եւ որ միանգամ թշնամութեամբ, կամ թէ արհամարհանօք յայն տեղի հասէ, մեծամեծ հարուածովք հարեալ` թէ՛ արձակեսցէ եւեթ[69]:
| 3:39 For he that dwelleth in heaven hath his eye on that place, and defendeth it; and he beateth and destroyeth them that come to hurt it:
|
3:40 Վասն Հեղիոդորայ եւ գանձին տանն պաշարելոյ ա՛յսչափ բանք եղեն:
| 3:40 And the things concerning Heliodorus, and the keeping of the treasury, fell out on this sort:
|