1:1 Եւ յետ հարուածոցն Աղ՛էքսանդրի կայսեր Մակեդոնացւոց որդւոյ Փիլիպպեայ. որ խաղա՛ց գնաց նա յերկրէն Քետիմացւոց, ՛ի ժամանակի զի հարկանէր զԴարեհ արքայ զՊարսից եւ զՊարթեւաց. եւ որ թագաւորեաց իսկ յետ նորա, ՛ի վերայ Յունաց աշխարհին եւ Հռոմոց[1]:
| 1:1 And it happened, after that Alexander son of Philip, the Macedonian, who came out of the land of Chettiim, had smitten Darius king of the Persians and Medes, that he reigned in his stead, the first over Greece:
|
1:2 Եւ զօրաժողո՛վ լինէր մեծա՛ւ պատերազմաւ, զամուրս հարկանէր, զբազում թագաւորս ՛ի սո՛ւր սուսերի իւրոյ սատակէր:
| 1:2 And made many wars, and won many strong holds, and slew the kings of the earth:
|
1:3 առնո՛յր զօր բազում ազգաց ազգաց հեթանոսաց. եւ սարսէր երկիրս ամենայն առաջի նորա[2]:
| 1:3 And went through to the ends of the earth, and took spoils of many nations, insomuch that the earth was quiet before him; whereupon he was exalted and his heart was lifted up:
|
1:4 Զօրաժողո՛վ լինէր զօրօք բազմօք, եւ հասանէր ՛ի վերայ երկրի, յամենայն պետութեանցն զօրութեանց:
| 1:4 And he gathered a mighty strong host and ruled over countries, and nations, and kings:
|
1:5 եւ զաշխարհս ամենայն ՛ի հարկի՛ կացուցանէր:
| 1:5 KJV [4] who became tributaries unto him:
|
1:6 Եւ յետ այսր անկանէր ՛ի մահիճս իւր եւ զա՛խտս մահու ջերանէր. եւ իբրեւ ետես թէ մեռանիմ[3]:
| 1:6 KJV [5] And after these things he fell sick, and perceived that he should die:
|
1:7 կոչեա՛ց նա զծառայսն դայեկորդիսն իւր, զչորեսին փառաւորեալս ՛ի նմանէ, որ ընդ նմա՛ իսկ սնեալ էին ՛ի մանկութենէ. եւ բաժանեաց եւ ետ նոցա զարքայութիւնն իւր, մինչդեռ ինքն կենդանի՛ էր[4]:
| 1:7 KJV [6] Wherefore he called his servants, such as were honourable, and had been brought up with him from his youth, and parted his kingdom among them, while he was yet alive:
|
1:8 Եւ թագաւորեա՛ց Աղ՛էքսանդրոս ամս երկոտասան` եւ մեռաւ:
| 1:8 KJV [7] So Alexander reigned twelve years, and then died:
|
1:9 Յետ նորա զատեալ հաստատեցան կացի՛ն յիւրաքանչիւր տէրութեան դայեկորդիքն իւր[5]:
| 1:9 KJV [8] And his servants bare rule every one in his place:
|
1:10 թա՛գ կապեցին իւրաքանչիւր յետ մահուան նորա. եւ որդիք նոցա յետ նոցա` ամս բազումս. բազմացուցին զանօրէնութիւնս, եւ լցի՛ն զերկիր չարեօք իւրեանց:
| 1:10 KJV [9] And after his death they all put crowns upon themselves; so did their sons after them many years: and evils were multiplied in the earth:
|
1:11 ՛Ի նոցանէ բղխէր արմատ չարի, շառաւի՛ղ դառնութեան անօրէնն Անտիոք, որդի Անտիոքայ արքայի, որ էր մնացեալ ՛ի պատա՛նդս ՛ի Հռոմ քաղաքի: Եւ թագաւորեաց նա յամին հարիւրորդի երեսներորդի եւթներորդի թագաւորութեանն Յունաց[6]:
| 1:11 KJV [10] And there came out of them a wicked root Antiochus surnamed Epiphanes, son of Antiochus the king, who had been an hostage at Rome, and he reigned in the hundred and thirty and seventh year of the kingdom of the Greeks:
|
1:12 Յաւուրս ժամանակացն այնոցիկ, ելի՛ն զատա՛ն յորդւոցն Իսրայէլի ա՛րք անօրէնք, ՛ի բանս պատիրս` ՛ի բա՛նս հրապուրանաց արկի՛ն զբազումս` եւ ասեն. Եկայք` երթիցո՛ւք ո՛ւխտ դիցուք եւ դաշինս կռեսցուք` ընդ ամենայն ազգս հեթանոսաց` որ շուրջ զմեւքդ բնակեալ են. զի յաւուրցն ժամանակաց հետէ` յորմէ անջատաք մեկնեցաք մեք ՛ի նոցանէ, չարիք բազումք կարեւորք եկի՛ն հասին ՛ի վերայ մեր[7]:
| 1:12 KJV [11] In those days went there out of Israel wicked men, who persuaded many, saying, Let us go and make a covenant with the heathen that are round about us: for since we departed from them we have had much sorrow:
|
1:13 Հաճո՛յ թուեցաւ բանն ՛ի միտս բազմաց:
| 1:13 KJV [12] So this device pleased them well:
|
1:14 յօժարեցին ոմանք ՛ի ժողովրդենէ անտի երթալ յանդիմա՛ն լինել թագաւորին: Եւ ե՛տ նոցա իշխանութիւն թագաւորն` գործել զամենայն իրաւունս ըստ օրինա՛ցն հեթանոսաց:
| 1:14 KJV [13] Then certain of the people were so forward herein, that they went to the king, who gave them licence to do after the ordinances of the heathen:
|
1:15 Եւ շինեցին հրապարակս մեհենիցն յԵրուսաղէմ ըստ օրինացն հեթանոսաց:
| 1:15 KJV [14] Whereupon they built a place of exercise at Jerusalem according to the customs of the heathen:
|
1:16 եւ հաստատեցին իւրեանց օրէնս անթլփատութեան, եւ ապստա՛մբ եղեն յուխտէ կտակարանացն սրբութեան. զուգեցա՛ն ընդ հեթանոսս, յօժարեցին կանխեցին առնել զչարիս:
| 1:16 KJV [15] And made themselves uncircumcised, and forsook the holy covenant, and joined themselves to the heathen, and were sold to do mischief:
|
1:17 Եւ իբրեւ աջողեցաւ թագաւորութիւնն առաջի Անտիոքայ, ե՛դ ՛ի մտի իւրում նա` թագաւորել եւ ՛ի վերայ երկրին Եգիպտացւոց` միաբանել զերկոսին թագաւորութիւնսն[8]:
| 1:17 KJV [16] Now when the kingdom was established before Antiochus, he thought to reign over Egypt that he might have the dominion of two realms:
|
1:18 Դիմեա՛ց խաղա՛ց գնա՛ց նա ՛ի վերայ երկրին Եգիպտացւոց զօրօք բազմօք` կառօք եւ փղօք, եւ նաւուք բազմօք:
| 1:18 KJV [17] Wherefore he entered into Egypt with a great multitude, with chariots, and elephants, and horsemen, and a great navy:
|
1:19 տա՛լ պատերազմ ընդ Պտղոմեայ թագաւորին Եգիպտացւոց: ՛Ի պարտութի՛ւն մատնեցաւ Պտղոմէոս յերեսաց նորա, եւ փախստակա՛ն լինէր առաջի նորա: Յա՛յնմ մարտի բազում վիրաւորք անկանէին[9]:
| 1:19 KJV [18] And made war against Ptolemee king of Egypt: but Ptolemee was afraid of him, and fled; and many were wounded to death:
|
1:20 Ասպատա՛կ սփռէր ընդ աշխարհն ամենայն Անտիոքոս. վա՛ղ հասանէին, արագ արա՛գ զաւարն ժողովէին, եւ առնուին զամուրս ամենայն երկրին Եգիպտացւոց[10]:
| 1:20 KJV [19] Thus they got the strong cities in the land of Egypt and he took the spoils thereof:
|
1:21 Եւ յետ հարուածոց Եգիպտացւոցն դարձաւ Անտիոքոս: Յամին հարիւրորդի քառասներորդի երրորդի[11]:
| 1:21 KJV [20] And after that Antiochus had smitten Egypt, he returned again in the hundred forty and third year:
|
1:22 եկն եհաս ՛ի վերայ քաղաքին Երուսաղէմացւոց մեծա՛ւ պատերազմաւ[12]:
| 1:22 KJV [20] and went up against Israel and Jerusalem with a great multitude:
|
1:23 Եւ եկն եմուտ ՛ի սրբութիւն անդր մեծաւ հպարտութեամբ. եւ ա՛ռ նա զսեղանն ոսկի, եւ զաշտանակն լուսոյ, եւ զամենայն կա՛հ գանձին. զսեղանն պատարագաց, զսկիհսն, եւ զտաշտսն, եւ զխնկաղացսն, եւ զվարագոյրսն ամենայն. զպսակսն, եւ զզարդն ոսկի[13]:
| 1:23 KJV [21] And entered proudly into the sanctuary, and took away the golden altar, and the candlestick of light, and all the vessels thereof:
|
1:24 Եւ զառաջինն դիմեաց յանդիման տաճարին. կեղեւեաց ձուլեաց զամենայն. եւ ա՛ռ նա զարծաթն եւ զոսկին, զզէնն եւ զզարդն, եւ զամենայն զկահն պատերազմին. եւ ա՛ռ նա զգանձս ծածկեալս զոր եգիտ, եւ զամենայն անօթ ցանկալի. եւ գնաց նա յերկիր իւր:
| 1:24 KJV [22] And the table of the shewbread, and the pouring vessels, and the vials. and the censers of gold, and the veil, and the crown, and the golden ornaments that were before the temple, all which he pulled off.
KJV [23] He took also the silver and the gold, and the precious vessels: also he took the hidden treasures which he found:
|
1:25 Եհեղ արիւն բազում, եւ գործեաց մահունս անհամարս. խօսեցաւ զամբարտաւանութիւն մեծա՛ւ հպարտութեամբ[14]:
| 1:25 KJV [24] And when he had taken all away, he went into his own land, having made a great massacre, and spoken very proudly:
|
1:26 Եւ եղեւ սո՛ւգ մեծ ՛ի վերայ Իսրայէլի. ընդ ամենայն տեղիս իւրեանց:
| 1:26 KJV [25] Therefore there was a great mourning in Israel, in every place where they were:
|
1:27 հեծեցին իշխանք եւ ծերք. կուսանք եւ երիտասարդք տկարացան. եղծա՛ւ գեղ կանանց:
| 1:27 KJV [26] So that the princes and elders mourned, the virgins and young men were made feeble, and the beauty of women was changed:
|
1:28 եւ ամենայն փեսայից լի՛ եղեն բերանք ողբոց լալութեան. եւ ամենայն հարսանց եղեն արգելանք սգոյ սրսկապանք իւրեանց[15]:
| 1:28 KJV [27] Every bridegroom took up lamentation, and she that sat in the marriage chamber was in heaviness:
|
1:29 եւ շարժեցաւ երկիր ՛ի վերայ բնակչաց իւրոց. եւ ամենայն տունն Յակոբայ զգեցաւ զամօթ զանարգանաց:
| 1:29 KJV [28] The land also was moved for the inhabitants thereof, and all the house of Jacob was covered with confusion:
|
1:30 Զհետ երկուց ամաց ժամանակացն այնոցիկ, արձակեա՛ց արքայ Անտիոքոս իշխա՛ն հարկահա՛ն ՛ի քաղաքսն Հրէաստանի, եւ եկն յԵրուսաղէմ զօրօք բազմօք:
| 1:30 KJV [29] And after two years fully expired the king sent his chief collector of tribute unto the cities of Juda, who came unto Jerusalem with a great multitude:
|
1:31 խօսե՛լ սկսաւ բանիւք խաղաղութեան նենգութեամբ. եւ նոքա հաւատացին նմա:
| 1:31 KJV [30] And spake peaceable words unto them, but all was deceit: for when they had given him credence:
|
1:32 Եւ անկա՛ւ նա ՛ի վերայ քաղաքին յանկարծակի, եւ հար զնոսա հարուածս մեծամեծս. եւ սատակեա՛ց ժողովս բազումս յԻսրայէլէ[16]:
| 1:32 KJV [30] he fell suddenly upon the city, and smote it very sore, and destroyed much people of Israel:
|
1:33 Եւ ա՛ռ նա զաւար քաղաքին, եւ հրձի՛գ արար զամենայն փայտակերտ զապարանից նորա. քակեաց եւ աւերեաց շուրջ զպարիսպս քաղաքին, եւ զամենայն զորմս շինուածոց զապարանի՛ց նորա:
| 1:33 KJV [31] And when he had taken the spoils of the city, he set it on fire, and pulled down the houses and walls thereof on every side:
|
1:34 ՛Ի գերութիւն վարեցին զկանայս եւ զմանկունս, եւ զամենայն անասունս նոցա ՛ի ժառանգութիւն իւրեանց:
| 1:34 KJV [32] But the women and children took they captive, and possessed the cattle:
|
1:35 Եւ շինեցին զամրակողմնն զգլո՛ւխ քաղաքին ՛ի պարիսպս ամուր, յաշտարակս հզօրաց. եւ եղեւ նոցա այն իբրեւ բե՛րդ ՛ի բերդի ամրացեալ քաղաքին:
| 1:35 KJV [33] Then builded they the city of David with a great and strong wall, and with mighty towers, and made it a strong hold for them:
|
1:36 եւ ա՛նդր մուծին ազգ մեղաւոր զարս անօրէնս, ամրացուցին լցին զինու. հանդերձեցին լցին համբարօք, եւ զամենայն զօրն Երուսաղեմի[17]:
| 1:36 KJV [34] And they put therein a sinful nation, wicked men, and fortified themselves therein.
KJV [35] They stored it also with armour and victuals, and when they had gathered together the spoils of Jerusalem:
|
1:37 ՛ի նե՛րքս կուտեցին. եւ եղեն յորոգայթ մեծ:
| 1:37 KJV [35] they laid them up there, and so they became a sore snare:
|
1:38 եւ ՛ի խափան սրբութեանն եւ ՛ի սատանայ չա՛ր տանն Իսրայէլի հանապազորդ[18]:
| 1:38 KJV [36] For it was a place to lie in wait against the sanctuary, and an evil adversary to Israel:
|
1:39 եւ հեղին զարիւն զարդար շուրջ զսրբութեամբն, եւ պղծեցին զսրբութիւնսն:
| 1:39 KJV [37] Thus they shed innocent blood on every side of the sanctuary, and defiled it:
|
1:40 Փախստեա՛յ գնացին այնուհետեւ բնակիչքն Երուսաղեմի վասն նոցա. եւ եղեւ նա բնակութիւն օտարաց, եւ ինքն օտարացաւ ՛ի զաւակէ յիւրոց ծննդոց. զի որդիք նորա թողին զնա[19]:
| 1:40 KJV [38] Insomuch that the inhabitants of Jerusalem fled because of them: whereupon the city was made an habitation of strangers, and became strange to those that were born in her; and her own children left her:
|
1:41 եւ սրբութիւն նորա աւերեցաւ եւ եղեւ յանապատ: Դարձան տօնք տարեկանաց նորա ՛ի սուգ, եւ շաբաթք նորա յամօթ նախատանաց. պատի՛ւ նորա անարգեցաւ[20]:
| 1:41 KJV [39] Her sanctuary was laid waste like a wilderness, her feasts were turned into mourning, her sabbaths into reproach her honour into contempt:
|
1:42 եւ փառք նորա լցա՛ն անարգանօք. եւ բարձրութիւն նորա ՛ի սո՛ւգ կործանեցաւ:
| 1:42 KJV [40] As had been her glory, so was her dishonour increased, and her excellency was turned into mourning:
|
1:43 Ընդ ամենայն աշխարհս հրովարտակք արձակեցան, զի թողցեն ամենայն բնակիչք երկրի զօրէնս իւրաքանչիւր, եւ ՛ի մի օրէնս նորա կացցեն:
| 1:43 KJV [41] Moreover king Antiochus wrote to his whole kingdom, that all should be one people,
KJV [42] And every one should leave his laws:
|
1:44 Յա՛նձն առին ազգք ամենայն, ըստ հրամանին արքունի:
| 1:44 KJV [42] so all the heathen agreed according to the commandment of the king:
|
1:45 եւ բազումք եւս յԻսրայէլացւոց անտի դարձա՛ն ՛ի պաշտօնն անօրէնութեան, եւ զոհեցին կռոց նոցա, եւ պղծեցին զշաբաթս իւրեանց:
| 1:45 KJV [43] Yea, many also of the Israelites consented to his religion, and sacrificed unto idols, and profaned the sabbath:
|
1:46 Հրեշտակս արձակեաց թագաւորն հրովարտակօք հանդերձ յԵրուսաղէմ, ՛ի քաղաքսն Հրէաստանի` դարձուցանել զնոսա յօրէնս օտարոտիս:
| 1:46 KJV [44] For the king had sent letters by messengers unto Jerusalem and the cities of Juda that they should follow the strange laws of the land:
|
1:47 եւ խափա՛ն առնել ողջակիզացն պատարագաց, եւ զոհիցն սրբութեան:
| 1:47 KJV [45] And forbid burnt offerings, and sacrifice, and drink offerings, in the temple:
|
1:48 պղծե՛լ զշաբաթս` եւ զտօնս տարեկանաց:
| 1:48 KJV [45] and that they should profane the sabbaths and festival days:
|
1:49 եւ ապականել զսրբութիւնն. եւ նուիրեալ:
| 1:49 KJV [46] And pollute the sanctuary and holy people:
|
1:50 սեղանս կանգնել. երեւեցուցանել անդս մեհենից, յազել զխոզս, եւ խառնա՛կ զանասունս:
| 1:50 KJV [47] Set up altars, and groves, and chapels of idols, and sacrifice swine' s flesh, and unclean beasts:
|
1:51 եւ թողուլ զորդիս նոցա անթլփատս. պղծե՛լ զանձինս նոցա յամենայն պղծութիւն անօրէնութեան. զի մոռասցին ամենեւին զօրէնս, եւ փոխեսցեն զիրաւունս[21]:
| 1:51 KJV [48] That they should also leave their children uncircumcised, and make their souls abominable with all manner of uncleanness and profanation:
|
1:52 եւ որ ո՛չ կացցէ ՛ի հրամանի թագաւորին, մահո՛ւ մեռցի:
| 1:52 KJV [49] To the end they might forget the law, and change all the ordinances:
|
1:53 Ըստ ամենայն բանի զոր գրեաց թագաւորն` արար ոստիկանս ըստ ամենայն տեղիս[22]:
| 1:53 KJV [50] And whosoever would not do according to the commandment of the king, he said, he should die:
|
1:54 եւ պատուէ՛ր ետ քաղաքացն Հրէաստանի մատուցանե՛լ զոհս քաղաքի քաղաքի:
| 1:54 KJV [51] In the selfsame manner wrote he to his whole kingdom, and appointed overseers over all the people, commanding the cities of Juda to sacrifice, city by city:
|
1:55 Եւ ժողովեցան առ նոսա այր ամենայն որ ապստամբ լեալ էր յօրինաց անտի, եւ լցին չարեօք զերկիրն[23]:
| 1:55 KJV [52] Then many of the people were gathered unto them, to wit every one that forsook the law; and so they committed evils in the land:
|
1:56 եւ արարին ամրախիտ զԻսրայէլ յամենայն տեղիս ամրութեան ապաստանաց նոցա:
| 1:56 KJV [53] And drove the Israelites into secret places, even wheresoever they could flee for succour:
|
1:57 Յամին հարիւրորդի քառասներորդի հինգերորդի, ամսեանն որ օր քսան եւ հինգ էր ամսոյն. շինեա՛ց նա պատկեր պղծութեան անապատի ՛ի վերայ սեղանոյն[24]:
| 1:57 KJV [54] Now the fifteenth day of the month Casleu, in the hundred forty and fifth year, they set up the abomination of desolation upon the altar, and builded idol altars throughout the cities of Juda on every side:
|
1:58 ընդ ամենայն Հրէաստան շուրջ զքաղաքօք շինեցին մեհեանս, եւ ՛ի վերայ ամենայն դրանց ապարանիցն, եւ ընդ ամենայն գնացս քաղաքացն` խո՛ւնկս արկանէին:
| 1:58 KJV [55] And burnt incense at the doors of their houses, and in the streets:
|
1:59 Եւ զգիրս ամենայն կտակարանացն զոր գտանէին, պատառէին եւ հուրբ կիզուին:
| 1:59 KJV [56] And when they had rent in pieces the books of the law which they found, they burnt them with fire:
|
1:60 Եւ ուր առ ումեք գտանէին գիրք կտակարանաց, կամ թէ ոք ուրեք ընդ օրէնս հաւասարէր, հրաման թագաւորին զնա մահո՛ւ սպանանէր:
| 1:60 KJV [57] And whosoever was found with any the book of the testament, or if any committed to the law, the king' s commandment was, that they should put him to death:
|
1:61 Եւ ա՛յդպէս սաստկացեալ էր հրամանն ՛ի վերայ Իսրայէլացւոց, առնել նոցա զոր գտանէին ամսոյ ամսոյ ՛ի մէջ քաղաքացն:
| 1:61 KJV [58] Thus did they by their authority unto the Israelites every month, to as many as were found in the cities:
|
1:62 Եւ ըստ քսան եւ հինգ եւ քսան եւ հինգ ամսոյ զո՛հս ՛ի բագինս բագինս մատուցանէին, որ է ՛ի վերայ սեղանոյն[25]:
| 1:62 KJV [59] Now the five and twentieth day of the month they did sacrifice upon the idol altar, which was upon the altar of God:
|
1:63 Եւ զկանայսն որոց զմանկունսն իւրեանց թլփատեալ էր` սպանանէին ըստ հրամանին:
| 1:63 KJV [60] At which time according to the commandment they put to death certain women, that had caused their children to be circumcised:
|
1:64 եւ զմանկունսն զպարանոցէ մարցն կախէին ըստ հրամանին արքունի, եւ զթլփատիչսն եւ զորդիս նոցա ըստ նմի՛ն օրինակի:
| 1:64 KJV [61] And they hanged the infants about their necks, and rifled their houses, and slew them that had circumcised them:
|
1:65 Եւ բազումք յԵրուսաղեմացւոցն հաստատեցան պնդեցին զանձինս իւրեանց` զի մի՛ կերիցեն ՛ի պղծութենէ անտի. յա՛նձն առին յօժարութեամբ մեռանել, եւ ո՛չ պղծել զանձինս իւրեանց ՛ի խառնա՛կ կերակրոյ անտի[26]:
| 1:65 KJV [62] Howbeit many in Israel were fully resolved and confirmed in themselves not to eat any unclean thing.
KJV [63] Wherefore the rather to die, that they might not be defiled with meats:
|
1:66 զի մի՛ սուրբ կտակարանքն պղծիցին: Եւ մեռան բազումք ՛ի նոցանէ:
| 1:66 KJV [63] and that they might not profane the holy covenant: so then they died:
|
1:67 եւ եղեւ տօ՛ն ուրախութեան ՛ի վերայ Իսրայէլի մե՛ծ յոյժ:
| 1:67 KJV [64] And there was very great wrath upon Israel:
|