17:1 Եւ ժողովեցին այլազգիքն զբանակս իւրեանց ի պատերազմ, եւ գումարեցան ի Սոկքով Հրէաստանի. եւ բանակեցան ընդ Սոկքով եւ ընդ Ազեկայ յԱփեսդոմին:
| 17:1 Now the Philistines gathered together their armies to battle, and were gathered together at Shochoh, which [belongeth] to Judah, and pitched between Shochoh and Azekah, in Ephes- dammim:
|
17:2 Եւ Սաւուղ եւ արք Իսրայելի ժողովեցան եւ [329]նոքա ի հովիտսն``, եւ ճակատեցան ի պատերազմ ընդդէմ այլազգեացն:
| 17:2 And Saul and the men of Israel were gathered together, and pitched by the valley of Elah, and set the battle in array against the Philistines:
|
17:3 Եւ այլազգիքն կային ի վերայ լերինն յայնմ կողմանէ, եւ Իսրայէլ կայր ի վերայ լերինն յայսմ կողմանէ, եւ հովիտն ի մէջ նոցա:
| 17:3 And the Philistines stood on a mountain on the one side, and Israel stood on a mountain on the other side: and [there was] a valley between them:
|
17:4 Եւ ել այր զօրաւոր ի ճակատէ այլազգեացն, Գողիադ անուն նորա ի Գեթայ. բարձրութիւն նորա վեց կանգուն եւ թզաւ:
| 17:4 And there went out a champion out of the camp of the Philistines, named Goliath, of Gath, whose height [was] six cubits and a span:
|
17:5 եւ [330]սաղաւարտ ի գլուխ նորա, եւ զրահս վերտս զգեցեալ. եւ կշիռ զրահից նորա հինգ հազար սիկղ պղնձւոյ [331]եւ երկաթոյ:
| 17:5 And [he had] an helmet of brass upon his head, and he [was] armed with a coat of mail; and the weight of the coat [was] five thousand shekels of brass:
|
17:6 Եւ սռնապանք պղնձիք ի վերայ բարձից նորա, եւ վահան պղնձի ի վերայ թիկանց նորա:
| 17:6 And [he had] greaves of brass upon his legs, and a target of brass between his shoulders:
|
17:7 Եւ բուն գեղարդեան նորա իբրեւ զստորի ոստայնանկաց, եւ տէգ նորա ի վեց հարեւր սկեղէ երկաթոյ. եւ զինակիր նորա առաջի նորա երթայր:
| 17:7 And the staff of his spear [was] like a weaver' s beam; and his spear' s head [weighed] six hundred shekels of iron: and one bearing a shield went before him:
|
17:8 Եկն եկաց, ձայն ետ ի ճակատն Իսրայելի եւ ասէ ցնոսա. Ընդէ՞ր ելանէք ճակատել ի պատերազմ [332]ընդդէմ մեր``. ո՞չ ապաքէն ես այլազգի եմ, եւ դուք [333]Եբրայեցիք` ծառայք Սաւուղայ. ընտրեցէք դուք ձեզ այր մի, եւ իջցէ առ իս:
| 17:8 And he stood and cried unto the armies of Israel, and said unto them, Why are ye come out to set [your] battle in array? [am] not I a Philistine, and ye servants to Saul? choose you a man for you, and let him come down to me:
|
17:9 եթէ կարասցէ կռուել ընդ իս եւ հարկանել զիս, եղիցուք մեք ձեզ ի ծառայս. ապա թէ ես յաղթեցից եւ հարից զնա, եղիջիք դուք մեզ ի ծառայս եւ ծառայեսջիք մեզ:
| 17:9 If he be able to fight with me, and to kill me, then will we be your servants: but if I prevail against him, and kill him, then shall ye be our servants, and serve us:
|
17:10 Եւ ասէ այլազգին. Ահաւասիկ ես նախատեցի զճակատդ Իսրայելի յաւուր յայսմիկ. տուք այր մի, եւ ես եւ նա մենամարտեսցուք երկոքեան:
| 17:10 And the Philistine said, I defy the armies of Israel this day; give me a man, that we may fight together:
|
17:11 Իբրեւ լուաւ Սաւուղ եւ ամենայն Իսրայէլ զբանս այլազգւոյն, զահի հարան եւ երկեան յոյժ:
| 17:11 When Saul and all Israel heard those words of the Philistine, they were dismayed, and greatly afraid:
|
17:12 Եւ էր այր մի որդի առն Եփրաթացւոյ, եւ նա ի Բեթղեհեմէ Յուդայ, եւ անուն նորա Յեսսէ. եւ էին նորա որդիք ութ. եւ այրն յաւուրս Սաւուղայ ծերացեալ հասեալ յարս:
| 17:12 Now David [was] the son of that Ephrathite of Beth- lehem- judah, whose name [was] Jesse; and he had eight sons: and the man went among men [for] an old man in the days of Saul:
|
17:13 Եւ գնացին երեք որդիքն Յեսսեայ մեծագոյնք` երթեալ զհետ Սաւուղայ ի պատերազմ. եւ անուանք որդւոց նորա երթելոց ի պատերազմ, Եղիաբ անդրանիկ նորա, եւ երկրորդ նորա Աբինադաբ, եւ երրորդ նորա Սամաա:
| 17:13 And the three eldest sons of Jesse went [and] followed Saul to the battle: and the names of his three sons that went to the battle [were] Eliab the firstborn, and next unto him Abinadab, and the third Shammah:
|
17:14 եւ Դաւիթ էր կրտսեր, եւ երեքին մեծագոյնքն երթեալ էին զհետ Սաւուղայ:
| 17:14 And David [was] the youngest: and the three eldest followed Saul:
|
17:15 Եւ Դաւիթ գնացեալ դարձաւ ի Սաւուղայ արածել զոչխարս հօր իւրոյ ի Բեթղեհեմ:
| 17:15 But David went and returned from Saul to feed his father' s sheep at Beth- lehem:
|
17:16 Եւ մատուցեալ այլազգւոյն` կանխեալ եւ անագանեալ արձանանայր աւուրս քառասուն:
| 17:16 And the Philistine drew near morning and evening, and presented himself forty days:
|
17:17 Եւ ասէ Յեսսէ ցԴաւիթ ցորդի իւր. Առ դու եղբարց քոց զարդու փոխնդոյս այսորիկ, եւ զտասն նկանակս զայսոսիկ, եւ պնդեա ի բանակն եւ տուր եղբարց քոց:
| 17:17 And Jesse said unto David his son, Take now for thy brethren an ephah of this parched [corn], and these ten loaves, and run to the camp to thy brethren:
|
17:18 Եւ զտասն մաճառակս զկաթին տարցես հազարապետին. եւ տեսցես զողջոյն եղբարց քոց, եւ [334]եթէ պէտք ինչ իցեն նոցա, իմասցիս:
| 17:18 And carry these ten cheeses unto the captain of [their] thousand, and look how thy brethren fare, and take their pledge:
|
17:19 Եւ Սաւուղ եւ ամենայն այր Իսրայելացի էին ի հովիտս Կաղնւոյն, պատերազմեալ ընդ այլազգիսն:
| 17:19 Now Saul, and they, and all the men of Israel, [were] in the valley of Elah, fighting with the Philistines:
|
17:20 Եւ կանխեաց Դաւիթ ընդ առաւօտն, եւ եթող զոչխարսն ի տուարածականսն, առ եւ գնաց որպէս եւ հրամայեաց նմա Յեսսէ. եւ եկն [335]ի տափարակն եւ ի զօրն որ ելանէր ի ճակատն, եւ աղաղակեցին ի պատերազմին:
| 17:20 And David rose up early in the morning, and left the sheep with a keeper, and took, and went, as Jesse had commanded him; and he came to the trench, as the host was going forth to the fight, and shouted for the battle:
|
17:21 եւ ճակատեցան Իսրայելացիքն եւ այլազգիքն հանդէպ միմեանց ճակատ առ ճակատ:
| 17:21 For Israel and the Philistines had put the battle in array, army against army:
|
17:22 Եւ եթող Դաւիթ զկարասին յինքենէ ի ձեռն վանապանին, եւ ընթացաւ ի ճակատն, եւ եկն եհարց զողջունէ եղբարցն իւրոց:
| 17:22 And David left his carriage in the hand of the keeper of the carriage, and ran into the army, and came and saluted his brethren:
|
17:23 Եւ մինչդեռ նա խօսէր, ահա այրն [336]Յամինացի ելանէր, Գողիադ անուն նորա, Փղշտացի ի Գեթայ` ի ճակատուց այլազգեացն, եւ խօսեցաւ ըստ նմին բանից, եւ լուաւ Դաւիթ:
| 17:23 And as he talked with them, behold, there came up the champion, the Philistine of Gath, Goliath by name, out of the armies of the Philistines, and spake according to the same words: and David heard:
|
17:24 Եւ ամենայն Իսրայէլ ի տեսանել իւրեանց զայրն` փախեան յերեսաց նորա, եւ զարհուրեցան յոյժ:
| 17:24 And all the men of Israel, when they saw the man, fled from him, and were sore afraid:
|
17:25 Եւ ասէ այր Իսրայելի, եթէ` Տեսանէ՞ք զայրն զայն որ ելանէ, զի նախատել ելանէ զԻսրայէլ. եւ եղիցի այր որ սպանանիցէ զնա, մեծացուսցէ զնա արքայ յոյժ մեծութեամբ, եւ զդուստր իւր տացէ նմա կնութեան, եւ զտուն հօր նորա արասցէ ազատ ի մէջ Իսրայելի:
| 17:25 And the men of Israel said, Have ye seen this man that is come up? surely to defy Israel is he come up: and it shall be, [that] the man who killeth him, the king will enrich him with great riches, and will give him his daughter, and make his father' s house free in Israel:
|
17:26 Եւ խօսեցաւ Դաւիթ ընդ արսն որ շուրջ կային զնովաւ եւ ասէ. Զի՞նչ առնիցի առն որ հարկանիցէ զայլազգին զայն, եւ բառնայցէ զնախատինս յԻսրայելէ. զի զի՞նչ է այլազգին այն անթլփատ, զի նախատեաց զճակատս Աստուծոյ կենդանւոյ:
| 17:26 And David spake to the men that stood by him, saying, What shall be done to the man that killeth this Philistine, and taketh away the reproach from Israel? for who [is] this uncircumcised Philistine, that he should defy the armies of the living God:
|
17:27 Եւ խօսեցաւ ընդ նմա ժողովուրդն ըստ նմին բանից եւ ասէ. Այնպէս արասցի առն` որ սպանանիցէ զնա:
| 17:27 And the people answered him after this manner, saying, So shall it be done to the man that killeth him:
|
17:28 Իբրեւ լուաւ Եղիաբ եղբայր նորա երէց զխօսել նորա ընդ արսն, բարկացաւ սրտմտութեամբ Եղիաբ Դաւթի եւ ասէ. Ընդէ՞ր բնաւ իջեր այսր, եւ յո՞յր ձեռն թողեր զսակաւ ոչխարակսն յանապատի անդ. ես գիտեմ զհպարտութիւն քո եւ զչարութիւն սրտի քո, զի վասն տեսանելոյ զպատերազմս իջեր:
| 17:28 And Eliab his eldest brother heard when he spake unto the men; and Eliab' s anger was kindled against David, and he said, Why camest thou down hither? and with whom hast thou left those few sheep in the wilderness? I know thy pride, and the naughtiness of thine heart; for thou art come down that thou mightest see the battle:
|
17:29 Եւ ասէ Դաւիթ. Եւ արդ զի՞նչ արարի. ո՞չ ապաքէն բանք իցեն:
| 17:29 And David said, What have I now done? [Is there] not a cause:
|
17:30 Եւ դարձաւ ի նմանէ ի մեւս կողմն եւ խօսեցաւ ըստ նմին բանից. եւ ետ նմա պատասխանի ժողովուրդն ըստ առաջնոյ բանիցն:
| 17:30 And he turned from him toward another, and spake after the same manner: and the people answered him again after the former manner:
|
17:31 Եւ լու եղեն բանքն զոր խօսեցաւ Դաւիթ, եւ պատմեցին առաջի Սաւուղայ, եւ ա՛ռ զնա առ ինքն:
| 17:31 And when the words were heard which David spake, they rehearsed [them] before Saul: and he sent for him:
|
17:32 Եւ ասէ Դաւիթ ցՍաւուղ. Մի՛ անկցի սիրտ [337]տեառն իմոյ`` ի վերայ իւր. ծառայ քո երթիցէ եւ մարտիցէ ընդ այլազգւոյն ընդ այնմիկ:
| 17:32 And David said to Saul, Let no man' s heart fail because of him; thy servant will go and fight with this Philistine:
|
17:33 Եւ ասէ Սաւուղ ցԴաւիթ. Գուցէ ոչ կարիցես երթալ կռուել ընդ այլազգւոյն. զի դու մանուկ ես, եւ նա այր պատերազմօղ ի մանկութենէ իւրմէ:
| 17:33 And Saul said to David, Thou art not able to go against this Philistine to fight with him: for thou [art but] a youth, and he a man of war from his youth:
|
17:34 Եւ ասէ Դաւիթ ցՍաւուղ. Արածէր ծառայ քո զխաշինս հօր իւրոյ, եւ յորժամ գայր առեւծ կամ արջ եւ առնոյր ոչխար ի հօտէ անտի:
| 17:34 And David said unto Saul, Thy servant kept his father' s sheep, and there came a lion, and a bear, and took a lamb out of the flock:
|
17:35 ելանէի զհետ նորա եւ հարկանէի զնա, եւ կորզէի ի բերանոյ նորա. եւ եթէ յառնէր ի վերայ իմ, ունէի զփողից նորա եւ հարկանէի եւ սպանանէի զնա:
| 17:35 And I went out after him, and smote him, and delivered [it] out of his mouth: and when he arose against me, I caught [him] by his beard, and smote him, and slew him:
|
17:36 Զառեւծ եւ զարջ սատակէր ծառայ քո. եւ եղիցի այլազգին անթլփատ իբրեւ զմի ի նոցանէն. [338]եւ արդ ո՞չ երթայց սատակեցից զնա, եւ բարձից այսօր զնախատինս յԻսրայելէ, զի ո՞ ոք է այն անթլփատ որ`` նախատեաց զբանակս Աստուծոյ կենդանւոյ:
| 17:36 Thy servant slew both the lion and the bear: and this uncircumcised Philistine shall be as one of them, seeing he hath defied the armies of the living God:
|
17:37 Եւ ասէ Դաւիթ. Տէր [339]Աստուած որ ապրեցոյց զիս ի ձեռաց առիւծուն, եւ ի ձեռաց արջոյն, նոյն ապրեցուսցէ զիս ի ձեռաց այլազգւոյն [340]անթլփատին այնորիկ: Եւ ասէ Սաւուղ. Երթ, եւ Տէր եղիցի ընդ քեզ:
| 17:37 David said moreover, The LORD that delivered me out of the paw of the lion, and out of the paw of the bear, he will deliver me out of the hand of this Philistine. And Saul said unto David, Go, and the LORD be with thee:
|
17:38 Եւ զգեցոյց Սաւուղ Դաւթի զվարապանակս իւր, եւ սաղաւարտ պղնձի ի գլուխ նորա, եւ ագոյց նմա զրահս:
| 17:38 And Saul armed David with his armour, and he put an helmet of brass upon his head; also he armed him with a coat of mail:
|
17:39 Եւ ած Դաւիթ զսուսեր իւր ի վերայ վարապանակացն. եւ [341]գթեաց ի գնալն մի անգամ եւ երկիցս``, եւ ասէ Դաւիթ ցՍաւուղ. Ոչ կարեմ երթալ սոքօք, զի չեմ հմուտ: Եւ [342]հանին զայն ի նմանէ:
| 17:39 And David girded his sword upon his armour, and he assayed to go; for he had not proved [it]. And David said unto Saul, I cannot go with these; for I have not proved [them]. And David put them off him:
|
17:40 Եւ ա՛ռ զցուպն իւր ի ձեռին իւրում, եւ ընտրեաց իւր հինգ քարինս ողորկս ի հեղեղատէն, եւ եդ զնոսա ի հովուական մախաղին [343]յոր սովոր էր զքարն ժողովել``, եւ զպարսն ի ձեռին իւրում. եւ մերձեցաւ առ այրն այլազգի:
| 17:40 And he took his staff in his hand, and chose him five smooth stones out of the brook, and put them in a shepherd' s bag which he had, even in a scrip; and his sling [was] in his hand: and he drew near to the Philistine:
|
17:41 Եւ գնայր գայր այլազգին եւ մերձենայր առ Դաւիթ. եւ այր վահանակիր առաջի նորա:
| 17:41 And the Philistine came on and drew near unto David; and the man that bare the shield [went] before him:
|
17:42 Իբրեւ հայեցաւ այլազգին եւ ետես զԴաւիթ, արհամարհեաց զնա. զի էր պատանեակ, խարտեաշ եւ [344]աչօք գեղեցիկ:
| 17:42 And when the Philistine looked about, and saw David, he disdained him: for he was [but] a youth, and ruddy, and of a fair countenance:
|
17:43 Եւ ասէ այլազգին ցԴաւիթ. Զիա՞րդ. շո՞ւն եմ ես զի ցպով [345]եւ քարամբք գաս ի վերայ իմ: Եւ ասէ Դաւիթ. Նա եւ վատթար եւս ես քան զշուն``: Եւ նզովեաց այլազգին զԴաւիթ դիօքն իւրովք:
| 17:43 And the Philistine said unto David, [Am] I a dog, that thou comest to me with staves? And the Philistine cursed David by his gods:
|
17:44 Եւ ասէ այլազգին ցԴաւիթ. Եկ առ իս եւ տաց զմարմին քո թռչնոց երկնից եւ գազանաց երկրի:
| 17:44 And the Philistine said to David, Come to me, and I will give thy flesh unto the fowls of the air, and to the beasts of the field:
|
17:45 Եւ ասէ Դաւիթ ցայլազգին. Դու գաս ի վերայ իմ սրով եւ գեղարդեամբ եւ ասպարաւ, եւ ես գամ ի վերայ քո անուամբ Տեառն զօրութեանց [346]ճակատուս Իսրայելի զոր նախատեցեր [347]այսօր:
| 17:45 Then said David to the Philistine, Thou comest to me with a sword, and with a spear, and with a shield: but I come to thee in the name of the LORD of hosts, the God of the armies of Israel, whom thou hast defied:
|
17:46 Եւ փակեսցէ զքեզ Տէր այսօր ի ձեռս իմ, եւ սպանից զքեզ, եւ առից զգլուխ քո ի քէն. եւ տաց [348]զգէշ քո եւ`` զդիակունս բանակի այլազգեացդ յաւուր յայսմիկ թռչնոց երկնից եւ գազանաց երկրի. եւ ծանիցէ ամենայն երկիր եթէ գոյ Աստուած ի մէջ Իսրայելի:
| 17:46 This day will the LORD deliver thee into mine hand; and I will smite thee, and take thine head from thee; and I will give the carcases of the host of the Philistines this day unto the fowls of the air, and to the wild beasts of the earth; that all the earth may know that there is a God in Israel:
|
17:47 եւ ծանիցէ ամենայն եկեղեցիս այս թէ ոչ սրով եւ գեղարդեամբ փրկէ Տէր. զի Տեառն է պատերազմ, եւ մատնեսցէ զձեզ Տէր ի ձեռս մեր:
| 17:47 And all this assembly shall know that the LORD saveth not with sword and spear: for the battle [is] the LORD' S, and he will give you into our hands:
|
17:48 Եւ յարեաւ այլազգին եւ եկն եւ մերձեցաւ ընդդէմ Դաւթի. եւ աճապարեաց Դաւիթ եւ ընթացաւ ի ճակատն ընդդէմ այլազգւոյն:
| 17:48 And it came to pass, when the Philistine arose, and came and drew nigh to meet David, that David hasted, and ran toward the army to meet the Philistine:
|
17:49 Եւ ձգեաց Դաւիթ զձեռն իւր ի մախաղն, եւ ա՛ռ անտի քար մի, եւ պարսաքարեաց եւ եհար զճակատ այլազգւոյն. եւ եմուտ քարն [349]ընդ սաղաւարտն`` ի ճակատն, եւ անկաւ ի վերայ երեսաց իւրոց յերկիր:
| 17:49 And David put his hand in his bag, and took thence a stone, and slang [it], and smote the Philistine in his forehead, that the stone sunk into his forehead; and he fell upon his face to the earth:
|
17:50 Եւ զօրացաւ Դաւիթ քան զայլազգին պարսիւքն եւ քարիւն, եւ եհար զայլազգին եւ սպան զնա. եւ սուր չէր ի ձեռին [350]նորա:
| 17:50 So David prevailed over the Philistine with a sling and with a stone, and smote the Philistine, and slew him; but [there was] no sword in the hand of David:
|
17:51 Եւ ընթացաւ Դաւիթ եւ հարաւ ի վերայ նորա, եւ ա՛ռ զնորին սուսեր, եւ մերկաց զնա ի պատենից իւրոց, եւ սպան զնա եւ [351]եհատ զգլուխ նորա: Իբրեւ տեսին այլազգիքն թէ մեռաւ զօրաւորն նոցա, փախեան:
| 17:51 Therefore David ran, and stood upon the Philistine, and took his sword, and drew it out of the sheath thereof, and slew him, and cut off his head therewith. And when the Philistines saw their champion was dead, they fled:
|
17:52 Եւ յարեան արք Իսրայելի եւ Յուդայ, աղաղակեցին եւ յարձակեցան զհետ նոցա մինչեւ [352]ի մուտս Գեթայ`` եւ մինչեւ ի դրունս Ակկարոնի. եւ անկան վիրաւորք այլազգեացն [353]զճանապարհայնն մինչեւ ցդրունս Գեթայ եւ Ակկարոնի:
| 17:52 And the men of Israel and of Judah arose, and shouted, and pursued the Philistines, until thou come to the valley, and to the gates of Ekron. And the wounded of the Philistines fell down by the way to Shaaraim, even unto Gath, and unto Ekron:
|
17:53 Եւ դարձան արք Իսրայելի ասպատակեալքն զհետ այլազգեացն, եւ կոխեցին զբանակս նոցա:
| 17:53 And the children of Israel returned from chasing after the Philistines, and they spoiled their tents:
|
17:54 Եւ ա՛ռ Դաւիթ զգլուխ այլազգւոյն, եւ եբեր զնա յԵրուսաղէմ. եւ զզէն նորա եդ ի վանս իւրում:
| 17:54 And David took the head of the Philistine, and brought it to Jerusalem; but he put his armour in his tent:
|
17:55 Եւ իբրեւ ետես Սաւուղ զԴաւիթ ելեալ ընդդէմ այլազգւոյն, ասէ ցԱբեններ իշխան զօրուն. Ո՞յր որդի է պատանեակդ այդ, Աբեններ: Եւ ասէ Աբեններ. Կենդանի է անձն քո, արքայ, թէ գիտիցեմ:
| 17:55 And when Saul saw David go forth against the Philistine, he said unto Abner, the captain of the host, Abner, whose son [is] this youth? And Abner said, [As] thy soul liveth, O king, I cannot tell:
|
17:56 Եւ ասէ արքայ. Հարց թէ ո՞յր որդի իցէ պատանեակդ:
| 17:56 And the king said, Enquire thou whose son the stripling:
|
17:57 Եւ իբրեւ դարձաւ Դաւիթ ի հարկանելոյ զայլազգին, առ զնա Աբեններ եւ ած զնա առաջի Սաւուղայ. եւ գլուխ այլազգւոյն ի ձեռին նորա:
| 17:57 And as David returned from the slaughter of the Philistine, Abner took him, and brought him before Saul with the head of the Philistine in his hand:
|
17:58 Եւ ասէ ցնա Սաւուղ. Ո՞յր որդի ես, մանուկ դու: Եւ ասէ Դաւիթ. Որդի ծառայի քո Յեսսեայ Բեթղեհեմացւոյ:
| 17:58 And Saul said to him, Whose son [art] thou, [thou] young man? And David answered, I [am] the son of thy servant Jesse the Beth- lehemite:
|