18:1 Եւ եղեւ յամին երրորդի Ովսէի որդւոյ Եղայ արքայի Իսրայելի թագաւորեաց Եզեկիա որդի Աքազու արքայի Յուդայ:
| 18:1 Now it came to pass in the third year of Hoshea son of Elah king of Israel, [that] Hezekiah the son of Ahaz king of Judah began to reign:
|
18:2 Որդի քսան եւ հինգ ամաց էր ի թագաւորել իւրում, եւ քսան եւ ինն ամ թագաւորեաց յԵրուսաղէմ. եւ անուն մօր նորա [275]Աբութ` դուստր Զաքարեայ:
| 18:2 Twenty and five years old was he when he began to reign; and he reigned twenty and nine years in Jerusalem. His mother' s name also [was] Abi, the daughter of Zachariah:
|
18:3 Եւ արար ուղղութիւն առաջի Տեառն ըստ ամենայնի զոր արար Դաւիթ հայր նորա:
| 18:3 And he did [that which was] right in the sight of the LORD, according to all that David his father did:
|
18:4 Նա եբարձ զբարձունսն եւ խորտակեաց [276]զամենայն արձանսն`` եւ կոտորեաց զանտառսն, եւ զօձն պղնձի զոր արար Մովսէս, զի մինչեւ ցայն աւուրս [277]զոհէին նմա որդիքն Իսրայելի, եւ [278]կոչեցին զնա Նէեսթան:
| 18:4 He removed the high places, and brake the images, and cut down the groves, and brake in pieces the brasen serpent that Moses had made: for unto those days the children of Israel did burn incense to it: and he called it Nehushtan:
|
18:5 Ի Տէր Աստուած Իսրայելի յուսացաւ. եւ յետ նորա նման նմա ոչ եղեւ յամենայն թագաւորս Յուդայ եւ յեղեալսն յառաջագոյն քան զնա:
| 18:5 He trusted in the LORD God of Israel; so that after him was none like him among all the kings of Judah, nor [any] that were before him:
|
18:6 Յարեցաւ ի Տէր եւ ոչ մեկնեցաւ ի գնացից նորա, եւ պահեաց զպատուիրանս նորա զոր պատուիրեաց [279]Մովսէս:
| 18:6 For he clave to the LORD, [and] departed not from following him, but kept his commandments, which the LORD commanded Moses:
|
18:7 Եւ էր Տէր ընդ նմա, յամենայնի զոր ինչ եւ առնէր` խելամուտ լինէր, եւ նշկահեաց զարքայն Ասորեստանի եւ ոչ ծառայեաց նմա:
| 18:7 And the LORD was with him; [and] he prospered whithersoever he went forth: and he rebelled against the king of Assyria, and served him not:
|
18:8 Նա եհար [280]զայլազգիսն մինչեւ ցԳազա եւ մինչեւ ցսահմանս նորա, յաշտարակէ պահապանացն մինչեւ ցքաղաքն ամուր:
| 18:8 He smote the Philistines, [even] unto Gaza, and the borders thereof, from the tower of the watchmen to the fenced city:
|
18:9 Եւ եղեւ յամին չորրորդի Եզեկեայ արքայի, այն է ամ եւթներորդ Ովսեայ որդւոյ Եղայ արքայի Իսրայելի, ել Սաղմանասար արքայ Ասորեստանեայց ի վերայ Սամարիայ, եւ պաշարեաց զնա:
| 18:9 And it came to pass in the fourth year of king Hezekiah, which [was] the seventh year of Hoshea son of Elah king of Israel, [that] Shalmaneser king of Assyria came up against Samaria, and besieged it:
|
18:10 եւ առ զնա ի կատարել ամաց երից, յամի վեցերորդի Եզեկեայ, այն ամ իններորդ էր Ովսեայ արքայի Իսրայելի, առաւ Սամարիա:
| 18:10 And at the end of three years they took it: [even] in the sixth year of Hezekiah, that [is] the ninth year of Hoshea king of Israel, Samaria was taken:
|
18:11 Եւ խաղացոյց արքայն Ասորեստանեայց [281]զՍամարիա յԱսորեստանեայս, եւ նստոյց զնոսա յԱղաթ եւ յԱբովր` առ գետովն Գովզանայ եւ [282]լերամբքն Մարաց:
| 18:11 And the king of Assyria did carry away Israel unto Assyria, and put them in Halah and in Habor [by] the river of Gozan, and in the cities of the Medes:
|
18:12 զի ոչ լուան ձայնի Տեառն Աստուծոյ իւրեանց, եւ անցին զուխտիւ նորա ըստ ամենայնի զոր պատուիրեաց նոցա Մովսէս ծառայ Տեառն. ոչ լուան եւ ոչ արարին:
| 18:12 Because they obeyed not the voice of the LORD their God, but transgressed his covenant, [and] all that Moses the servant of the LORD commanded, and would not hear [them], nor do:
|
18:13 Եւ յամի չորեքտասաներորդի արքայի Եզեկեայ, ել Սենեքերիմ արքայ Ասորեստանեայց ի վերայ ամուր ամուր քաղաքացն Յուդայ, եւ առ զնոսա:
| 18:13 Now in the fourteenth year of king Hezekiah did Sennacherib king of Assyria come up against all the fenced cities of Judah, and took them:
|
18:14 Եւ առաքեաց Եզեկիա արքայ Յուդայ հրեշտակս առ արքայ Ասորեստանեայց ի Լաքիս եւ ասէ. Մեղայ, դարձիր յինէն, եւ զոր ինչ դիցես ի վերայ իմ` բարձից: Եւ եդ արքայն Ասորեստանեայց ի վերայ Եզեկեայ արքայի Յուդայ երեքհարեւր տաղանդ արծաթոյ եւ երեսուն տաղանդ ոսկւոյ:
| 18:14 And Hezekiah king of Judah sent to the king of Assyria to Lachish, saying, I have offended; return from me: that which thou puttest on me will I bear. And the king of Assyria appointed unto Hezekiah king of Judah three hundred talents of silver and thirty talents of gold:
|
18:15 Եւ ետ Եզեկիա զամենայն արծաթ գտեալ ի տան Տեառն եւ ի գանձս տան թագաւորին:
| 18:15 And Hezekiah gave [him] all the silver that was found in the house of the LORD, and in the treasures of the king' s house:
|
18:16 Ի ժամանակի յայնմիկ կոտորեաց Եզեկիա զդրունս տաճարին Տեառն, եւ զսեամսն զոր պատեաց ոսկւով Եզեկիա արքայ Յուդայ, եւ ետ զայն արքային Ասորեստանեայց:
| 18:16 At that time did Hezekiah cut off [the gold from] the doors of the temple of the LORD, and [from] the pillars which Hezekiah king of Judah had overlaid, and gave it to the king of Assyria:
|
18:17 Եւ առաքեաց արքայ Ասորեստանեայց զԹարաթա եւ զՌաբսարիս եւ զՌափսակ ի Լաքիսայ առ արքայ Եզեկիա զօրու ծանու ի վերայ Երուսաղեմի. եւ ելին եւ եկին յԵրուսաղէմ, եւ կացին ի վերայ ջրմղին վերնոյ աւազանին, որ է ի ճանապարհի ագարակին թափչի:
| 18:17 And the king of Assyria sent Tartan and Rabsaris and Rabshakeh from Lachish to king Hezekiah with a great host against Jerusalem. And they went up and came to Jerusalem. And when they were come up, they came and stood by the conduit of the upper pool, which [is] in the highway of the fuller' s field:
|
18:18 եւ աղաղակեցին առ Եզեկիա. եւ եկին առ նոսա Եղիակիմ որդի Քեղկեայ հազարապետ, եւ Սովմնաս դպրապետ, եւ Յովաք որդի Ասափայ որ ի վերայ յիշատակաց:
| 18:18 And when they had called to the king, there came out to them Eliakim the son of Hilkiah, which [was] over the household, and Shebna the scribe, and Joah the son of Asaph the recorder:
|
18:19 Եւ ասէ ցնոսա Ռափսակ. Ասացէք ցԵզեկիա, այսպէս ասէ արքայ մեծ, արքայն Ասորեստանեայց. Զի՞նչ իցէ յոյսն յոր դու յուսացեալ իցես:
| 18:19 And Rabshakeh said unto them, Speak ye now to Hezekiah, Thus saith the great king, the king of Assyria, What confidence [is] this wherein thou trustest:
|
18:20 [283]բայց եթէ ասիցես թէ` Բանք շրթանց, եւ խորհուրդ եւ զօրութիւն պիտոյ իցէ ի պատերազմ``. եւ արդ յո՞ յուսացեալ նշկահեցեր զիս:
| 18:20 Thou sayest, ( but [they are but] vain words,) [I have] counsel and strength for the war. Now on whom dost thou trust, that thou rebellest against me:
|
18:21 Ահա յուսացեալ իցես ի ցուպն եղեգնեայ ջաղջախեալ` յԵգիպտոս, յոր թէ յենուցու այր` մտանիցէ ընդ ձեռս նորա, եւ խոցիցէ զնա. այնպէս փարաւոն արքայ Եգիպտացւոց ամենայն յուսացելոց իւրոց:
| 18:21 Now, behold, thou trustest upon the staff of this bruised reed, [even] upon Egypt, on which if a man lean, it will go into his hand, and pierce it: so [is] Pharaoh king of Egypt unto all that trust on him:
|
18:22 Եւ զի ասացեր ցիս` թէ ի Տէր Աստուած[284] յուսացեալ եմք, ո՞չ դա այն է` զորոյ մերժեաց Եզեկիա զբարձունս նորա եւ զսեղանս նորա, եւ ասէ ցՅուդա եւ ցԵրուսաղէմ. Առաջի սեղանոյս այսորիկ երկիր պագէք յԵրուսաղէմ:
| 18:22 But if ye say unto me, We trust in the LORD our God: [is] not that he, whose high places and whose altars Hezekiah hath taken away, and hath said to Judah and Jerusalem, Ye shall worship before this altar in Jerusalem:
|
18:23 Եւ արդ աղէ խառնեցարուք ի տէր իմ արքայ Ասորեստանեայց, եւ տաց քեզ երկուս հազարս երիվարաց, եթէ կարասցես տալ դու քեզ հեծեալս ի վերայ նոցա:
| 18:23 Now therefore, I pray thee, give pledges to my lord the king of Assyria, and I will deliver thee two thousand horses, if thou be able on thy part to set riders upon them:
|
18:24 Եւ զի՞արդ կարիցես զդէմ ունել միոյ ուրուք կուսակալի ի ծառայից տեառն իմոյ ի յետնոց, զի յուսացեալդ ես յԵգիպտոս ի կառս եւ յերիվարս:
| 18:24 How then wilt thou turn away the face of one captain of the least of my master' s servants, and put thy trust on Egypt for chariots and for horsemen:
|
18:25 Իսկ արդ առանց Տեա՞ռն ինչ ելանիցեմք ի տեղիս յայս ապականել զսա. Տէր ասաց ցիս. Ել յերկիրն յայն եւ ապականեա զնա:
| 18:25 Am I now come up without the LORD against this place to destroy it? The LORD said to me, Go up against this land, and destroy it:
|
18:26 Եւ ասէ Եղիակիմ որդի Քեղկեայ եւ Սովմնաս եւ Յովաք Ասափայ` ցՌափսակ. Խօսեաց ընդ ծառայս քո Ասորերէն, քանզի լսեմք մեք. եւ մի՛ խօսիր Հրեարէն յականջս ժողովրդեանդ որ կան ի պարսպիդ:
| 18:26 Then said Eliakim the son of Hilkiah, and Shebna, and Joah, unto Rabshakeh, Speak, I pray thee, to thy servants in the Syrian language; for we understand [it]: and talk not with us in the Jews' language in the ears of the people that [are] on the wall:
|
18:27 Եւ ասէ ցնոսա Ռափսակ. Միթէ առ տէրն քո եւ առ քե՞զ առաքեաց զիս տէր իմ խօսել զբանս զայսոսիկ. ո՞չ ապաքէն առ արսդ որ նստին ի վերայ պարսպիդ` ուտել զաղբ իւրեանց եւ ըմպել զմէզ իւրեանց ձեւք հանդերձ:
| 18:27 But Rabshakeh said unto them, Hath my master sent me to thy master, and to thee, to speak these words? [hath he] not [sent me] to the men which sit on the wall, that they may eat their own dung, and drink their own piss with you:
|
18:28 Եւ յարեաւ Ռափսակ, եւ աղաղակեաց մեծաձայն Հրեարէն եւ խօսեցաւ եւ ասէ. Լուարուք զպատգամս արքային մեծի, արքային Ասորեստանեայց:
| 18:28 Then Rabshakeh stood and cried with a loud voice in the Jews' language, and spake, saying, Hear the word of the great king, the king of Assyria:
|
18:29 այսպէս ասէ արքայ. Մի՛ հպարտացուսցէ զձեզ Եզեկիա, զի ոչ կարէ ապրեցուցանել զձեզ ի ձեռաց իմոց:
| 18:29 Thus saith the king, Let not Hezekiah deceive you: for he shall not be able to deliver you out of his hand:
|
18:30 եւ մի՛ յուսացուսցէ զձեզ Եզեկիա ի Տէր, եւ ասասցէ եթէ` Փրկելով փրկէ զմեզ Տէր, եւ ոչ մատնեսցի քաղաքս ի ձեռս արքային Ասորեստանեայց:
| 18:30 Neither let Hezekiah make you trust in the LORD, saying, The LORD will surely deliver us, and this city shall not be delivered into the hand of the king of Assyria:
|
18:31 Մի՛ լսէք Եզեկեայ, զի այսպէս ասէ արքայն Ասորեստանեայց. Արարէք ընդ իս [285]օրհնութիւն, եւ ելէք առ իս. եւ կերիցէ այր իւրաքանչիւր զայգի իւր եւ զթզենի իւր, եւ արբցէ ջուր ի ջրհորոյ իւրմէ:
| 18:31 Hearken not to Hezekiah: for thus saith the king of Assyria, Make [an agreement] with me by a present, and come out to me, and [then] eat ye every man of his own vine, and every one of his fig tree, and drink ye every one the waters of his cistern:
|
18:32 մինչեւ եկից առից եւ տարայց զձեզ յերկիրն որ իբրեւ զերկիրս ձեր է, երկիր ցորենոյ եւ գինւոյ, այգեաց եւ հացի, երկիր ձիթենեաց` իւղոյ եւ մեղու. եւ կեցէք եւ ոչ մեռանիցիք. եւ մի՛ լսէք Եզեկեայ, զի խաբէ զձեզ եւ ասէ, թէ Տէր փրկեսցէ զմեզ:
| 18:32 Until I come and take you away to a land like your own land, a land of corn and wine, a land of bread and vineyards, a land of oil olive and of honey, that ye may live, and not die: and hearken not unto Hezekiah, when he persuadeth you, saying, The LORD will deliver us:
|
18:33 Միթէ փրկելով փրկեցի՞ն աստուածք ազգացն զիւրաքանչիւր աշխարհ ի ձեռաց արքային Ասորեստանեայց:
| 18:33 Hath any of the gods of the nations delivered at all his land out of the hand of the king of Assyria:
|
18:34 Ո՞ւր է աստուածն Եմաթայ եւ Արփաթայ, եւ ո՞ւր է աստուածն Սեփարուիմայ [286]քաղաքին, Անայ եւ Աւայ. միթէ փրկեցի՞ն զՍամարիա ի ձեռաց իմոց:
| 18:34 Where [are] the gods of Hamath, and of Arpad? where [are] the gods of Sepharvaim, Hena, and Ivah? have they delivered Samaria out of mine hand:
|
18:35 ո՞վ ոք յամենայն աստուածոց աշխարհաց որ փրկեցին զերկիր իւրեանց ի ձեռաց իմոց, զի փրկեսցէ Տէր զԵրուսաղէմ ի ձեռաց իմոց:
| 18:35 Who [are] they among all the gods of the countries, that have delivered their country out of mine hand, that the LORD should deliver Jerusalem out of mine hand:
|
18:36 Եւ լռեցին եւ ոչ ետուն նմա պատասխանի, զի պատուէր տուեալ էր արքայի թէ` Մի՛ տայցէք նմա պատասխանի:
| 18:36 But the people held their peace, and answered him not a word: for the king' s commandment was, saying, Answer him not:
|
18:37 Եւ եմուտ Եղիակիմ որդի Քեղկեայ հազարապետ եւ Սովմնաս դպրապետ եւ Յովաք որդի Ասափայ որ ի վերայ յիշատակաց` առ Եզեկիա, պատառեալ զհանդերձս, եւ պատմեցին նմա զպատգամս Ռափսակայ:
| 18:37 Then came Eliakim the son of Hilkiah, which [was] over the household, and Shebna the scribe, and Joah the son of Asaph the recorder, to Hezekiah with [their] clothes rent, and told him the words of Rabshakeh:
|