6:1 Յետ բազում ժամանակաց առաքեա՛ց թագաւորն զԱթենեբիոս ծերունի, ստիպե՛լ տագնապել զՀրէայսն, անցանել զհարցն օրինօք, եւ յօրէնսն Աստուծոյ այլ մի՛ եւս յամենալ[131]:
| 6:1 Not long after this the king sent an old man of Athens to compel the Jews to depart from the laws of their fathers, and not to live after the laws of God:
|
6:2 եւ պղծել զտաճարն Երուսաղեմի, եւ անուանել զնա յայնմհետէ յանուն որմզդական դիցն Ողոմպիացւոց որ ՛ի Գարգարիզի՛ն էին. որպէս որ զտեղին բնակեալ նստէին. հիւրասէր որմզդական դիցն վանատրի[132]:
| 6:2 And to pollute also the temple in Jerusalem, and to call it the temple of Jupiter Olympius; and that in Garizim, of Jupiter the Defender of strangers, as they did desire that dwelt in the place:
|
6:3 Եւ չարաչա՛ր դժուարին նեղութիւն չարեաց ՛ի վերայ հասուցանէին:
| 6:3 The coming in of this mischief was sore and grievous to the people:
|
6:4 Զտաճարն սուրբ պղծութեամբք արուեստականօք հեթանոսաց լնոյր, եւ սրբութեան սրահն արամբք եւ կանամբք միմեանց խառնակութեամբք յաղտեղութիւն դարձուցանէին. եւ որ ինչ ո՛չ եւս արժա՛ն ինչ էր` զայն ՛ի ներքս համարձակ տանէին[133]:
| 6:4 For the temple was filled with riot and revelling by the Gentiles, who dallied with harlots, and had to do with women within the circuit of the holy places, and besides that brought in things that were not lawful:
|
6:5 եւ զսեղանն ինքնին ՛ի գլխովին անարգելովք յօրինացն եւ խոտելովք լնուին[134]:
| 6:5 The altar also was filled with profane things, which the law forbiddeth:
|
6:6 Եւ ա՛նդ էր ո՛չ զօրէնս շաբաթուց տեսանել, եւ ո՛չ զտօնս տարեկանաց զհայրենիս պահել, եւ ո՛չ բնաւ ամենեւին Հրեա՛յ անուն անուանե՛լ իշխել:
| 6:6 Neither was it lawful for a man to keep sabbath days or ancient fasts, or to profess himself at all to be a Jew:
|
6:7 Վարէին ածէին ստէպ ստէ՛պ տագնապաւ յամսաւոր յօր տօնի ծննդեան թագաւորին` զի զոհեսցեն: Իբրեւ տօն հասանէր սպանդարամետական պաշտամանն, տագնապէին զնոսա` պսակեալս թա՛ւ ոստօք սպանդարամետին կաքաւե՛լ[135]:
| 6:7 And in the day of the king' s birth every month they were brought by bitter constraint to eat of the sacrifices; and when the fast of Bacchus was kept, the Jews were compelled to go in procession to Bacchus, carrying ivy:
|
6:8 Հրամա՛ն առաքեցին յամենայն մօտաքաղաքս պաշտօնաւորս լինել. եւ իբրեւ բանս ՛ի բերան եդին Փտողոմայեցիքն, յոր հասո՛ւ իցեն զոհիւք զպաշտօնն պաշտիցեն[136]:
| 6:8 Moreover there went out a decree to the neighbour cities of the heathen, by the suggestion of Ptolemee, against the Jews, that they should observe the same fashions, and be partakers of their sacrifices:
|
6:9 Եւ այն` որ ո՛չ յանձն առնուցուն զոհել` անդէն սուր ՛ի վերայ դնել: Եւ ա՛նդ էր տեսանել շտա՛պ տագնապի տառապանս չարչարելոցն[137]:
| 6:9 And whoso would not conform themselves to the manners of the Gentiles should be put to death. Then might a man have seen the present misery:
|
6:10 Նամակագի՛ր եղեն զերկուց կանանց` վասն զորդիս իւրեանց թլփատելոյ. ածի՛ն վաղվաղակի` զմանկունսն զստեանցն կախեցին զմարցն, եւ զնոսա ընդ հրապարակսն առառակէ՛ շրջեցուցանէին. ապա ՛ի պարսպաց անտի ՛ի վա՛յր հոսեցին[138]:
| 6:10 For there were two women brought, who had circumcised their children; whom when they had openly led round about the city, the babes handing at their breasts, they cast them down headlong from the wall:
|
6:11 Կէսքն երթեալ գաղտուկ յա՛յրսն մօտաւորս` զշաբաթուց աւուրսն անցուցանէին. իբրեւ ՛ի վերայ հասանէին, կենդանւոյն խանձատեալս հրով սպանանէին. վասն երկիւղածութեան աւուրն փափկութեան եւ օրինացն սրբութեան[139]:
| 6:11 And others, that had run together into caves near by, to keep the sabbath day secretly, being discovered by Philip, were all burnt together, because they made a conscience to help themselves for the honour of the most sacred day:
|
6:12 Այլ ես` աղաչե՛մ զամենեսեան, որ զգիրսդ յակն արկանիցէք` մի՛ ինչ վասն ազգին խղճիցէք, եւ զվիշտս զայս ամենայն առ սատակման տոհմին համարիցիք, այլ ՛ի խրա՛տ ազգին մերոյ[140]:
| 6:12 Now I beseech those that read this book, that they be not discouraged for these calamities, but that they judge those punishments not to be for destruction, but for a chastening of our nation:
|
6:13 Եւ ո՛չ առ բազում ժամանակս ինչ թողուլ զանօրէնս. այլ վաղվաղակի զնշանս իւր եւ զարուեստս իւր յայտնէ[141]:
| 6:13 For it is a token of his great goodness, when wicked doers are not suffered any long time, but forthwith punished:
|
6:14 Զի ո՛չ եթէ որպէս առ այլ հեթանոսս երկայնամիտ լինի Աստուած` մինչեւ լցցեն զչա՛փ մեղաց իւրեանց, եւ եկեսցեն հասցեն ՛ի դատաստանս անհնարինս:
| 6:14 For not as with other nations, whom the Lord patiently forbeareth to punish, till they be come to the fulness of their sins, so dealeth he with us:
|
6:15 այնպէս եւ առ մե՛ւք կատարէ զամենայն, զի հասցուք մեք ՛ի տեղի դատաստանի:
| 6:15 Lest that, being come to the height of sin, afterwards he should take vengeance of us:
|
6:16 այլ մօտ առ մօ՛տ խրատէ, եւ արագ արա՛գ ածէ ՛ի վերայ զողորմութիւն:
| 6:16 And therefore he never withdraweth his mercy from us: and though he punish with adversity, yet doth he never forsake his people:
|
6:17 Զայս բանս ընդ ձեզ վասն յիշատակի բանիցդ խօսեցաք. արդ անդրէն ՛ի գլո՛ւխ պատմելոյն մատիցուք:
| 6:17 But let this that we at spoken be for a warning unto us. And now will we come to the declaring of the matter in a few words:
|
6:18 Եղիազարո՛ս այր մեծ ընդ առաջինսն ՛ի գնդի անդ. լցեա՛լ աւուրբք` ծերացեալ հասակաւ, գեղեցիկ երեսօք. ածեալ գա՛յլ ՛ի բերան ստիպէին ուտել խոզենի:
| 6:18 Eleazar, one of the principal scribes, an aged man, and of a well favoured countenance, was constrained to open his mouth, and to eat swine' s flesh:
|
6:19 Նորա ՛ի մտի՛ եդեալ` յամառեալ պնդեալ սրտիւ` յա՛նձն առ ընդունել զմահ քաջ անուամբ` քան զկեանս խղճիւ, եւ ընկերաց ըստգտանելով: Ընտրեաց ինքնակա՛մ հասանել ՛ի տանջանս. ձեռներէ՛ց լինէր, թքանե՛լ անարգե՛լ զպաշտօնս նոցա[142]:
| 6:19 But he, choosing rather to die gloriously, than to live stained with such an abomination, spit it forth, and came of his own accord to the torment:
|
6:20 որպէս օրէ՛ն է համբերողաց բացէ ՛ի բա՛ց անարգել ինչ` զոր ո՛չ է օրէն յանձինս մատուցանել[143]:
| 6:20 As it behoved them to come, that are resolute to stand out against such things, as are not lawful for love of life to be tasted:
|
6:21 Իսկ այն` որ պատրաստեալ եկեալ էին, ինքեանք առ տկարութեան մտացն, վասն անձնասէր բարոյից զոհից ՛ի պաշտօն, ծանօ՛թ եւս էին առնն աւագութեան. առեալ մեկուսի` իւրեա՛նց տկարութեան մտօքն զհաստատեալ միտսն ՛ի հրապո՛յրս ցոփութեան դարձուցանել ջանային: Յա՛նձն առ ասեն զհրաման թագաւորիդ:
| 6:21 But they that had the charge of that wicked feast, for the old acquaintance they had with the man, taking him aside, besought him to bring flesh of his own provision, such as was lawful for him to use, and make as if he did eat of the flesh taken from the sacrifice commanded by the king:
|
6:22 եւ քեզ ա՛յլ միս մատուսցուք զի լուծցես զկարծիսն, եւ ՛ի մահուանէդ ապրեսցի՛ս:
| 6:22 That in so doing he might be delivered from death, and for the old friendship with them find favour:
|
6:23 Նա գեղեցիկ խորհուրդս հաստատուն յանձին եդեալ, զարժանի հասակին` ըստ ծերութեա՛ն մեծութեանն, ըստ երեւելի՛ վայելչութեանն, ըստ զուարթածաղիկ ալեա՛ցն զուարճացելոց, ըստ գեղեցիկ ՛ի մանկութենէ մինչեւ յաւագո՛յթ սննդեանն. մանաւանդ առաւել ըստ աստուածագործ սրբութեան օրինադի՛ր կրօնից, ամենայն կարգօք լի, արագ արա՛գ առնէր զպատասխանին[144]:
| 6:23 But he began to consider discreetly, and as became his age, and the excellency of his ancient years, and the honour of his gray head, whereon was come, and his most honest education from a child, or rather the holy law made and given by God: therefore he answered accordingly, and willed them straightways to send him to the grave:
|
6:24 Ո՛չ արժան` ո՛չ պատշաճ, ասէ` մերոյ չափոյ հասակի` կեղծաւորութի՛ւն մտանել ընդ սրբութեան խոստովանութիւն: Իցեն բազումք ՛ի մանկտւոյ այտի` որ ընդ ակա՛մբ հայիցին. կարծի՛ս ՛ի մտի դնիցեն եւ ասիցեն. Եթէ Եղիազարոս` իննսնամեա՛ն անցեալ ծերութեամբ հասեալ ՛ի դուռն վախճանի, յայլազգութիւն դարձաւ[145]:
| 6:24 For it becometh not our age, said he, in any wise to dissemble, whereby many young persons might think that Eleazar, being fourscore years old and ten, were now gone to a strange religion:
|
6:25 Եւ նոքա վասն ի՛մ կեղծաւորեալ գայթագղեսցին. եւ զայս` խի՛ղճ մտաց եւ կե՛ղտ անուն ծերութեանս յաշխարհի թողից:
| 6:25 And so they through mine hypocrisy, and desire to live a little time and a moment longer, should be deceived by me, and I get a stain to mine old age, and make it abominable:
|
6:26 Իսկ արդ` եթէ ամենեւին նո՛յնչափ ժամանակս կենաց շնորհիցեն ինձ, եւ ՛ի ձեռս մարդկան բնաւ այլ ո՛չ մատնիցիմ. սակայն յաւիտենից ՛ի մշտնջենաւոր ձեռա՛ց անտի` ո՛չ կենդանեօք եւ ո՛չ յետ կենդանութեան ուրեք փախչել կարիցեմ[146]:
| 6:26 For though for the present time I should be delivered from the punishment of men: yet should I not escape the hand of the Almighty, neither alive, nor dead:
|
6:27 Վասն այսորիկ քաջութեամբ փոխեցայց յաշխարհէ աստի, զի արժանի՛ իմոյ ծերութեանս երեւեցայց:
| 6:27 Wherefore now, manfully changing this life, I will shew myself such an one as mine age requireth:
|
6:28 Եւ օրինակ բարեա՛ց եւ առաքինութեան մանկտւոյ թողից, զի յօժարութեամբ եւ քաջութեամբ ՛ի վերայ սրբութեան օրինացն մահո՛ւ չափ ջանալ մարթասցեն: Զայս ամենայն իբրեւ ասէր` ինքնակամ դիմագրաւ կամակար ՛ի վիշտս մահուն եւ տանջանացն դիմէր[147]:
| 6:28 And leave a notable example to such as be young to die willingly and courageously for the honourable and holy laws. And when he had said these words, immediately he went to the torment:
|
6:29 Նոքա որ յառաջագոյն շո՛ւրջ մատուցեալ մխիթարէին, զբանս մխիթարութեանն ՛ի թշնամութիւն դարձուցանէին, եւ զիմաստութեան խորհուրդսն իբրեւ մոլորութիւն համարէին. առաւե՛լ մատուցեալ ՛ի տանջանս տագնապէին:
| 6:29 They that led him changing the good will they bare him a little before into hatred, because the foresaid speeches proceeded, as they thought, from a desperate mind:
|
6:30 Նա իբրեւ մերձ եղեւ ՛ի տանջանաց անտի ՛ի վախճան, եբաց զբերան իւր հեծեծելով, սկսաւ խօսել ՛ի Տէր որ ունի զգիտութիւն սրբութեան խորհրդոց` եւ ասէ. Այս մի ինչ յա՛յտ եղեւ, եթէ ՛ի ձեռս ի՛մ էր արձակել ՛ի մահուս վշտաց. զայս խստութեան տանջանս մարմնոյ ընկալեալ համբերեմ. այլ հոգւով քաջ քաղցրութեամբ վասն ահի սաստիցն Տեառն ընդունիմ[148]:
| 6:30 But when he was ready to die with stripes, he groaned, and said, It is manifest unto the Lord, that hath the holy knowledge, that whereas I might have been delivered from death, I now endure sore pains in body by being beaten: but in soul am well content to suffer these things, because I fear him:
|
6:31 Եւ սա` զայս օրինակ պատերազմեալ` յաշխարհէ փոխեցաւ:
| 6:31 And thus this man died, leaving his death for an example of a noble courage, and a memorial of virtue, not only unto young men, but unto all his nation:
|